Rechtbank Midden-Nederland, eerste aanleg - meervoudig strafrecht overig

Het standpunt van de officier van justitie

De officier van justitie acht het ten laste gelegde wettig en overtuigend te bewijzen en heeft gevorderd verdachte te veroordelen tot een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van zes maanden.

Het standpunt van de verdediging

De raadsman heeft vrijspraak bepleit van het ten laste gelegde.

Algemene vrijspraakoverwegingen

De rechtbank heeft binnen onderzoek 03Waard24 strafzaken behandeld tegen 28 verdachten. In zeven zaken, waaronder deze, komt de rechtbank tot een integrale vrijspraak. In algemene zin overweegt de rechtbank daarover als volgt.

In deze zaken is door de verdachte geen (deels) bekennende verklaring afgelegd. Het bewijs moet dan volgen uit de processen-verbaal die de politie over de camerabeelden en van de herkenningen heeft opgemaakt. Door het Openbaar Ministerie is meermaals benadrukt dat die processen-verbaal dragend zijn voor het bewijs en dat de aan het dossier gevoegde camerabeelden slechts ter illustratie dienen.

De dossiers tegen de verdachten zijn grotendeels hetzelfde opgebouwd. Het dossier bevat telkens één of meer processen-verbaal van herkenning van de verdachte op basis van camerabeelden en een proces-verbaal met daarin een beschrijving van de (gewelds)handelingen die de verdachte zou hebben verricht, zoals op de beelden is te zien.

De rechtbank stelt voorop dat behoedzaam moet worden omgegaan met herkenningen en de bewijskracht daarvan. Dat geldt te meer, indien herkenningen de enige bewijsmiddelen zijn die de betrokkenheid van een verdachte bij het ten laste gelegde feit kunnen aantonen.

Voor de beoordeling van de betrouwbaarheid van een ambtshalve herkenning aan de hand van afbeeldingen/beelden is onder meer van belang in hoeverre daarop voldoende duidelijke, specifieke en onderscheidende persoonskenmerken zichtbaar zijn. Of hiervan sprake is hangt af van de kwaliteit van de afbeeldingen/beelden en de mate van zichtbaarheid van persoonskenmerken daarop. Daarnaast is ook van belang onder welke omstandigheden en met welke frequentie de waarnemer de door hem herkende persoon eerder heeft gezien. (Voetnoot 1) Verder is van belang of de herkenning onafhankelijk tot stand is gekomen en of er sprake is van voorkennis.

In een aantal van de zeven zaken waar de rechtbank tot vrijspraak komt, zijn naar het oordeel van de rechtbank zowel de processen-verbaal van herkenning als de beschrijving van de camerabeelden onvoldoende controleerbaar en overtuigend om tot een bewezenverklaring te komen. De rechtbank merkt daarbij op dat zij de indruk heeft dat de beschikbare beelden op zich voldoende zijn om tot betrouwbare en overtuigende herkenningen te kunnen komen en te omschrijven welke geweldshandelingen een verdachte heeft verricht, maar dat de politie hierbij onzorgvuldig te werk is gegaan.

In veel dossiers zitten processen-verbaal van herkenning van dezelfde verbalisant of verbalisanten. Meestal gaat het daarbij om ambtshalve herkenningen. De verbalisanten lijken daarbij gebruik te hebben gemaakt van een standaard format voor het proces-verbaal. De rechtbank ziet in veel zaken namelijk dezelfde tekortkomingen terugkomen: de processen-verbaal zijn tegenstrijdig over de vraag of is herkend aan de hand van bewegende beelden of aan de hand van foto’s/stills en er wordt niet duidelijk omschreven op welke bewegende beelden of foto’s de verdachte is herkend. Daarbij is er telkens voor gekozen (kennelijk omwille van de anonimiteit van de verbalisanten) om bij de ambtshalve herkenning niet nader te omschrijven hoe (goed) de verbalisant de desbetreffende verdachte kent. Deze combinatie van factoren maakt het de rechtbank niet (goed) mogelijk de betrouwbaarheid van deze ambtshalve herkenningen te beoordelen.

Verder is van belang dat de herkenningen vaak (lijken te) zijn gedaan aan de hand van beelden waarop een verdachte geen geweldshandelingen pleegt. Meestal lijkt het daarbij te gaan om beelden van momenten (ruim) voorafgaand aan de rellen. Het moet dan navolgbaar zijn hoe geconcludeerd wordt dat diezelfde herkende verdachte later, tijdens de rellen, geweld heeft gepleegd. Deze uitleg ontbreekt in de zaken. In de processen-verbaal waarin de handelingen van een verdachte worden beschreven, wordt er telkens van uitgegaan dat op de verschillende camerabeelden dezelfde verdachte is te zien. Voor de rechtbank is vaak niet navolgbaar waarom het telkens om dezelfde verdachte zou moeten gaan. Het zou kunnen dat de verbalisant de desbetreffende verdachte op verschillende camerabeelden, gemaakt door verschillende camera’s op meerdere locaties, telkens heeft kunnen volgen en daarom heeft vastgesteld dat het steeds dezelfde persoon is. In dat geval is het voldoende wanneer die verdachte op één van deze camerabeelden is herkend. Echter, de verbalisanten beschrijven niet dat de verschillende camerabeelden op deze manier op elkaar passen. Dat betekent dat, om te kunnen concluderen dat het op de verschillende beelden telkens om dezelfde verdachte gaat, telkens een nieuwe herkenning nodig is aan de hand van uiterlijk, kledingsignalement, postuur en/of andere onderscheidende kenmerken. Maar ook die herkenningen komen in de processen-verbaal niet terug, terwijl in veel gevallen een deel van de beelden ook niet van voldoende kwaliteit lijkt te zijn om een afzonderlijke herkenning op basis daarvan mogelijk te maken. Gelet hierop kan de rechtbank niet zonder meer de aanname volgen dat het in deze processen-verbaal telkens om dezelfde verdachte gaat.

Eventuele aanhouding

De rechtbank heeft zich ambtshalve de vraag gesteld of de zaken moet worden aangehouden voor nader onderzoek. Een deel van de geconstateerde onzorgvuldigheden, lijkt immers vatbaar voor herstel. Het gaat daarnaast om een ernstige verdenking met grote gevolgen voor slachtoffers en de maatschappij, zodat niet te snel tot vrijspraak moet worden overgegaan wanneer nader onderzoek voor de hand ligt. Daar staat tegenover dat door de verdediging van meerdere verdachten is gewezen op de onzorgvuldige processen-verbaal. Dat heeft het Openbaar Ministerie er niet toe gebracht (subsidiair en of in voorwaardelijke zin) te vragen om aanhouding om het dossier op die punten aan te vullen of te verbeteren. Daarnaast lenen de processen-verbaal van herkenning zich naar het oordeel van de rechtbank niet direct voor verbetering of aanvulling. Met een aanvulling, op verzoek of instructie van de rechtbank, kan dan niet meer gesproken worden van een onafhankelijk tot stand gekomen herkenning, die is gedaan zonder voorinformatie. Bij die stand van zaken heeft de rechtbank besloten af te zien van aanhouding voor het laten opmaken van aanvullende processen-verbaal.

Overwegingen ten aanzien van deze verdachte Twee verbalisanten hebben verdachte herkend als NN006. Verdachte heeft verklaard op de dag van de rellen in de buurt van het stadion te zijn geweest maar ontkent betrokkenheid bij de rellen.

In de eerste plaats heeft verbalisant [verbalisant 1] verdachte herkend. Het door hem opgestelde proces-verbaal is voor de rechtbank lastig te begrijpen. In het proces-verbaal is opgenomen dat de verbalisant verdachte ambtshalve kent, maar dat wordt niet nader toegelicht. Ook wordt in het proces-verbaal enerzijds gewezen op beelden, maar anderzijds op foto’s, zodat onduidelijk blijft op basis waarvan de verbalisant verdachte nu heeft herkend. Gelet op de tekst van de rest van het proces-verbaal lijkt het bovendien toch te gaan om een vergelijking in plaats van een ambtshalve herkenning. In het proces-verbaal is namelijk het volgende opgenomen: “Op donderdag 30 mei las ik een tooi proces verbaal. Ik las dat er een persoon meermaals in beeld was die in beeld was omtrent de rellen bij FC Utrecht. Ik las dat de persoon in kwestie [verdachte] betrof. Ik voeg de TOOI verstrekking toe aan dit verbaal. Ik zocht in de politiesystemen op de naam [verdachte] . Ik zag dat [verdachte] een foto had in de strafketendatabank. Ik zag dat de foto overeen kwam met de persoon op de camerabeelden.”

Kennelijk heeft de verbalisant dus een foto uit de strafketendatabank vergeleken met ‘de persoon op de camerabeelden’. Niet is toegelicht welke camerabeelden dat dan zijn en of de persoon op die beelden deelneemt aan de openlijke geweldpleging. Ook kan de rechtbank niet beoordelen of de beelden die zijn gebruikt van voldoende kwaliteit zijn en of de persoon in kwestie goed in beeld is. Dit proces-verbaal kan daarom naar het oordeel van de rechtbank niet bijdragen aan het bewijs.

Verder bevat het dossier een proces-verbaal van herkenning, opgemaakt door verbalisant [verbalisant 2] . Het gaat hier echter niet om een zelfstandige herkenning van verdachte. In het proces-verbaal staat namelijk dat FC Utrecht een persoon heeft herkend als verdachte en dat de verbalisant diezelfde persoon ook op andere beelden herkent. De herkenning van FC Utrecht is daarmee de zelfstandige herkenning waarop dit proces-verbaal gebaseerd is, maar die herkenning is niet controleerbaar of inzichtelijk gemaakt. Ook dit proces-verbaal kan naar het oordeel van de rechtbank niet bijdragen aan het bewijs dat verdachte de geweldshandelingen heeft gepleegd die aan hem worden toegeschreven.

Op zitting zijn beelden getoond waarop volgens de politie en het Openbaar Ministerie verdachte (rood omcirkeld) is te zien, terwijl hij geweldshandelingen pleegt. De rechtbank heeft zich de vraag gesteld of zij op basis van die beelden tot een herkenning kan komen, nu de rechtbank verdachte ter zitting heeft gezien. Hoewel gelijkenissen zijn waar te nemen, is de rechtbank van oordeel dat het niet buiten redelijke twijfel om verdachte gaat.

Gelet op het voorgaande heeft de rechtbank niet de overtuiging dat verdachte de persoon is die de geweldshandelingen heeft gepleegd die in het dossier aan hem worden toegeschreven.

De rechtbank zal verdachte vrijspreken van het ten laste gelegde.