Gemeenschappelijk Hof van Justitie van Aruba, Curaçao, Sint Maarten en van Bonaire, Sint Eustatius e, hoger beroep civiel recht overig

Met grief I betoogt [appellant] dat het Gerecht zich ten onrechte bevoegd heeft verklaard te oordelen over dit geschil. De grief faalt. Op grond van artikel 95 Rv is bevoegd de rechter in eerste aanleg van de woonplaats van de gedaagde. In zaken betreffende onroerende zaken is op grond van artikel 99 Rv mede bevoegd de rechter binnen wiens rechtsgebied de zaak is gelegen. [appellante] woont op Sint Eustatius en de onroerende zaak is aldaar gelegen. Het Gerecht heeft zich dus terecht bevoegd verklaard. Dat ook het testament een rol speelt bij de bevoegdheidsvraag, zoals [appellante] stelt, is niet juist. Deze zaak betreft immers een vordering tot ontbinding van een huurovereenkomst/gebruiksovereenkomst en betaling van (achterstallige) huur- althans gebruiksvergoeding.

Met grief II komt [appellante] op tegen de verwerping van het door haar gevoerde niet-ontvankelijkheidsverweer. [appellante] stelt dat de erven [geïntimeerden] niet-ontvankelijk moeten worden verklaard omdat zij eerst een kort geding aanhangig hebben gemaakt, dat vervolgens door het Gerecht naar de bodemprocedure is verwezen zonder dat partijen daar gezamenlijk om hebben verzocht. Los van de vraag of dat tot niet-ontvankelijkheid moet leiden, geldt dat de door [appellante] geschetste gang van zaken niet juist is. De stelling van de erven [geïntimeerden] dat zij het oorspronkelijk aanhangig gemaakte kort geding vanwege een ongeldige oproeping hebben ingetrokken en vervolgens de zaak als bodemzaak aanhangig hebben gemaakt, hetgeen ook wordt bevestigd door de email van het Gerecht van 5 april 2022 (producties 12 bij conclusie van repliek), is door [appellante] niet bestreden. Het betreft dus niet een kort geding, dat door de rechter op de voet van artikel 228 lid 2 Rv is omgezet naar een bodemprocedure, zoals [appellante] stelt. [appellante] heeft verder geen feiten en/of omstandigheden aangevoerd die moeten leiden tot niet-ontvankelijkheid van de erven [geïntimeerden]. Ook deze grief faalt.

Grief IV is gericht tegen de overweging van het Gerecht dat de eiswijziging van de erven [geïntimeerden] tijdig is en niet in strijd is met de beginselen van een behoorlijke rechtsorde. Bij deze grief heeft [appellante] geen belang meer. In hoger beroep beoordeelt het Hof de zaak immers opnieuw, inclusief de eiswijziging.

De overige grieven lenen zich voor gezamenlijke behandeling.

De erven [geïntimeerden] stellen dat zij [betrokkene 1] hebben gemachtigd om met [appellante] een huurovereenkomst dan wel een gebruiksovereenkomst te sluiten met betrekking tot de onroerende zaak. Op die gronden vorderen zij ontruiming en betaling van huur, althans een gebruiksvergoeding.

Op grond van het testament (zie r.o.v. 2.2) en de in r.o.v. 2.10 genoemde verklaringen van de bewaarder van testamenten bij de rechtbank in County of Tompkins, New York d.d. 11 en 12 juli 2022, neemt het Hof als vaststaand aan dat de erven [geïntimeerden] deelgenoot zijn in de onroerende zaak. Het Hof ziet in hetgeen [appellante] heeft gesteld geen aanleiding om aan de juistheid van genoemde verklaringen te twijfelen. De erven [geïntimeerden] zijn als deelgenoot op grond van artikel 3:171 BW (elk) bevoegd tot het instellen van rechtsvorderingen en het indienen van verzoekschriften tot het verkrijgen van een rechterlijke uitspraak ten behoeve van de gemeenschap. Van een regeling die anders bepaalt is niet gebleken. De stelling van [appellante] dat ook [betrokkene 1] in deze procedure betrokken had moeten worden gaat dan ook niet op, daargelaten dat niet is komen vast te staan dat [betrokkene 1] erfgenaam is. Gesteld noch gebleken is namelijk dat [betrokkene 1] door erflater is erkend dan wel dat het vaderschap van erflater is vastgesteld.

Het Gerecht heeft overwogen dat niet vast is komen te staan dat tussen de erven [geïntimeerden] en [appellante] een huurovereenkomst bestond. De erven [geïntimeerden] hebben hiertegen geen incidenteel appel ingesteld. Het verbod op reformatio in peius brengt in dit geval mee dat ook in hoger beroep ervan wordt uitgegaan dat tussen partijen geen huurovereenkomst bestond. Het hoger beroep beperkt zich dus tot de vraag of tussen partijen een gebruiksovereenkomst bestond en of [appellante] een vergoeding verschuldigd is voor het gebruik van de onroerende zaak.

Op grond van artikel 7A:1759 BW is bruiklening een overeenkomst, waarbij de ene partij aan de andere een zaak om niet in gebruik geeft, onder voorwaarde dat degene die deze zaak ontvangt, deze, na daarvan gebruik te hebben gemaakt, of na een bepaalde tijd, zal teruggeven. Het betreft een eenzijdige overeenkomst.

Vast staat dat [appellante] de onroerende zaak in 2013 dan wel 2014 feitelijk in gebruik heeft genomen op grond van een overeenkomst met [betrokkene 1]. Dat ook de erven daar aanvankelijk mee instemden blijkt genoegzaam uit het feit dat zij jarenlang geen actie tegen het verblijf van [appellante] in de onroerende zaak hebben ondernomen. Niet is komen vast te staan dat partijen voor het gebruik een vergoeding zijn overeengekomen. [appellante] heeft al die jaren voor het gebruik van de onroerende zaak geen vergoeding betaald.

Ook het Hof gaat op grond van het voorgaande uit van een gebruiksovereenkomst tussen partijen. Nu [appellante] gedurende jaren om niet in de onroerende zaak heeft gewoond en gesteld noch gebleken is dat een bepaalde termijn is overeengekomen, gaat het Hof uit van een gebruiksovereenkomst voor onbepaalde tijd. Deze overeenkomst is aan te merken als een duurovereenkomst.

In geschil is of de erven [geïntimeerden] de overeenkomst bij brief van 20 januari 2017 rechtsgeldig hebben opgezegd. Volgens vaste rechtspraak is een voor onbepaalde tijd gesloten duurovereenkomst in beginsel opzegbaar. De eisen van redelijkheid en billijkheid kunnen in verband met de aard en inhoud van de overeenkomst en de omstandigheden van het geval meebrengen dat opzegging slechts mogelijk is indien een voldoende zwaarwegende grond voor de opzegging bestaat. Uit diezelfde eisen kan, eveneens in verband met de aard en inhoud van de overeenkomst en de omstandigheden van het geval, voortvloeien dat een bepaalde opzegtermijn in acht moet worden genomen of dat de opzegging gepaard moet gaan met het aanbod tot betaling van een (schade)vergoeding (HR 28 oktober 2011, ECLI:NL:HR:2011:BQ9854 en HR 4 juni 2013, ECLI:NL:HR:2013:BZ4163).

Uitgangspunt is dus dat de overeenkomst in beginsel opzegbaar is. Uit de aard van de bruikleenovereenkomst volgt immers dat het geleende een keer moet worden teruggegeven. Dat [appellante] zoals zij stelt en door de erven [geïntimeerden] wordt betwist, de onroerende zaak op eigen kosten heeft opgeknapt maakt dat niet anders. Daar staat bovendien tegenover dat [appellante] al die jaren om niet gebruik heeft kunnen maken van de onroerende zaak en in zoverre dus gratis woonruimte had. De erven [geïntimeerden] konden dan ook in beginsel de overeenkomst opzeggen met inachtneming van een redelijke opzegtermijn. Gesteld noch gebleken is dat de eisen van redelijkheid en billijkheid in dit concrete geval meebrengen dat voor de opzegging door de erven [geïntimeerden] een voldoende zwaarwegende grond aanwezig moet zijn.

Het Hof is dan ook van oordeel dat de erven [geïntimeerden] de gebruiksovereenkomst mochten opzeggen zoals gedaan bij brief van 20 januari 2017. Weliswaar is daarbij geen opzegtermijn gehanteerd, maar sinds die opzegging zijn weer een aantal jaren verstreken en heeft [appellante] de onroerende zaak al die jaren nog kunnen gebruiken. Nu sprake is van een rechtsgeldige opzegging hoeft de gebruiksovereenkomst niet meer te worden ontbonden.

Nu een huurovereenkomst tussen partijen niet is komen vast te staan en het Hof als vaststaand heeft aangenomen dat [appellante] de onroerende zaak mocht gebruiken zonder daarvoor een vergoeding te betalen, wordt de vordering van de erven [geïntimeerden] tot betaling van een gebruiksvergoeding afgewezen.

Het voorgaande betekent dat de grieven deels slagen. Het bestreden vonnis zal worden vernietigd voor zover de hiervoor onder 3.1 sub I, III en IV weergegeven vorderingen zijn toegewezen en deze zullen alsnog worden afgewezen. Het bestreden vonnis zal voor het overige worden bevestigd (de ontruiming). Nu partijen over en weer in het ongelijk zijn gesteld zullen de proceskosten worden gecompenseerd als na te melden.

Hetgeen overigens over en weer tussen partijen in geschil is behoeft geen bespreking meer.