Gerechtshof Amsterdam, hoger beroep strafrecht overig

Dit arrest is gewezen naar aanleiding van het onderzoek ter terechtzitting in hoger beroep van 12 mei 2023 en 2 juni 2023 en, overeenkomstig het bepaalde bij artikel 422, tweede lid, van het Wetboek van Strafvordering, naar aanleiding van het onderzoek ter terechtzitting in eerste aanleg.

Het openbaar ministerie heeft hoger beroep ingesteld tegen voormeld vonnis.

Het hof heeft kennisgenomen van de vordering van de advocaat-generaal en van hetgeen de verdachte en zijn raadsman naar voren hebben gebracht.

Aan de verdachte is ten laste gelegd dat:

primair

hij op 18 maart 2021 te Den Helder en/of elders in Nederland,

tezamen en in vereniging met één of meer anderen, althans alleen

met het oogmerk ter voorbereiding en/of ter bevordering van het te plegen misdrij(f)(ven) omschreven in artikel 83 en/of 157 en/of 176b van het Wetboek van Strafrecht, te weten:

het opzettelijk brand stichten en/of een ontploffing teweegbrengen, terwijl daarvan gemeen gevaar voor goederen en/of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel en/of levensgevaar voor een ander te duchten is (te) begaan met een terroristisch oogmerk,

gelegenheid, middelen en/of inlichtingen tot het plegen van het misdrijf aan zich en/of anderen heeft verschaft en/of heeft trachten te verschaffen

immers heeft verdachte (telkens)

ten behoeve van een of meer (te plegen) aanslag(en) op een of meerdere vaccinatie- en/of testlocaties van de GGD, althans een of meerdere locatie(s) in Den Helder, door het gebruik van een explosie(f)(v)(en) en/of (zwaar) vuurwerk en/of het stichten van brand met een terroristisch oogmerk,

subsidiair

hij op of omstreeks 18 maart 2021 te Den Helder en/of elders in Nederland,

tezamen en in vereniging met één of meer anderen, althans alleen

opzettelijk zich inlichtingen heeft verschaft en/of heeft trachten te verschaffen en kennis heeft verworven ter voorbereiding van een terroristisch misdrijf, te weten,

het opzettelijk brand stichten en/of een ontploffing teweegbrengen, terwijl daarvan gemeen gevaar voor goederen en/of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel en/of levensgevaar voor een ander te duchten is en/of dit feit is begaan met een terroristisch oogmerk,

immers heeft verdachte:

Voor zover in de tenlastelegging taal- en/of schrijffouten voorkomen, zal het hof deze verbeterd lezen. De verdachte wordt daardoor niet in de verdediging geschaad.

Het vonnis waarvan beroep zal worden vernietigd, omdat het hof – anders dan de rechtbank – komt tot bewezenverklaring van het ten laste gelegde.

De feiten

Het hof heeft uit de bewijsmiddelen het volgende kunnen vaststellen:

Op 18 maart 2021 kwam omstreeks 17.20 uur bij de politie een bericht binnen dat er mogelijk een aanslag op handen was op een vaccinatie- en/of testlocatie in Den Helder. Omstreeks 19.41 uur ontving de politie een opgenomen Whatsapp-geluidsfragment van een gesprek dat die dag rond 12.43 uur heeft plaatsgevonden tussen de verdachte en getuige [getuige] (hierna te noemen: [getuige] ), die als beveiliger werkzaam was bij een vaccinatie- en/of testlocatie van de GGD. Tijdens dat gesprek heeft de verdachte onder meer gezegd dat ze een actie gingen doen en vragen aan [getuige] gesteld over de bewaking bij GGD-locaties. Volgens de melder en de politie kon uit dit gesprek worden opgemaakt dat er “iets” stond te gebeuren bij het oude gemeentehuis in Den Helder, op dat moment in gebruik als vaccinatie- en/of testlocatie van de GGD. Op het telefoonnummer van de ontvanger van dit geluidsfragment, [getuige] , werd een spoedtap geplaatst. Om 20.07 uur werd [getuige] gebeld door de verdachte met de mededeling dat “hij er zo aan komt”. Van het daarop volgende gesprek tussen de verdachte en [getuige] , dat tussen 20.30 uur en 21.36 uur bij [getuige] thuis plaatsvond, heeft [getuige] heimelijk geluidsopnamen gemaakt. Tijdens dat gesprek zei de verdachte onder meer dat hij concrete plannen heeft om de vaccinatielocatie in brand te steken. Hij wilde hiervoor gebruik maken van een C6 (daarmee duidend op zwaar vuurwerk, te weten Cobra 6), gemixt met olie en benzine, die hij op een baksteen wilde tapen en door de ruit wilde gooien, zodat het goed zou roken en de vaccinatielocatie “in ieder geval een week” zou zijn uitgeschakeld. Hij zei hiervoor nog drie soorten poeder, visco lont en een pijp te moeten regelen. In dat zelfde gesprek vroeg de verdachte aan [getuige] waar op zijn locatie precies wordt gevaccineerd, waar de bewaker zit en of de achterkant dan het beste is. Daarnaast antwoordde [getuige] desgevraagd dat ze tegenwoordig overal camera’s hebben en vroeg de verdachte hem of iemand daar dan ook naar kijkt ondertussen en of het wel wordt opgenomen.

De verdachte is op 18 maart 2021 om 22.25 uur – kort na het verlaten van de woning van [getuige] – door de politie aangehouden op verdenking van bedreiging met brandstichting en de voorbereidingshandelingen hiertoe.

De telefoon van de verdachte is in beslag genomen en geanalyseerd en daarbij zijn chatgesprekken aangetroffen die de verdachte op 18 maart 2021 tussen 8.48 uur en 14.29 uur met verschillende personen heeft gevoerd. Uit deze chats blijkt dat de verdachte bij verschillende personen, waaronder [getuige] , om drie portofoons vraagt. Op de vraag van één van zijn contacten of er een burgeroorlog in de maak is, antwoordt de verdachte “Jup”. Als [getuige] hem vraagt of het niet op zijn locatie is, reageert de verdachte met “als je maar niets verklapt”. Ook zegt hij tegen [getuige] dat de portofoons mogelijk niet terugkomen. In een van de andere gesprekken zegt de verdachte dat hij de ander nodig heeft, hij moet hem vandaag zien omdat hij die dag heel hard C6 nodig heeft. De details kan hij daar niet vermelden. In weer een ander gesprek vraagt hij om groen lont of sterretjes. Dit moet hij direct hebben.

Het hof moet de vraag beantwoorden of op basis van deze bewijsmiddelen kan worden bewezen dat de verdachte voorbereidingen heeft getroffen voor een aanslag op een vaccinatie- en/of testlocatie van de GGD en zo ja, of hij dit heeft gedaan met een terroristisch oogmerk.

Standpunt van de advocaat-generaal

De advocaat-generaal heeft zich op het standpunt gesteld dat het primair ten laste gelegde kan worden bewezen verklaard. De verklaring van de verdachte over de portofoons voor een speurtocht en het lont en het siervuurwerk voor een demonstratie is niet aannemelijk geworden, nu dit niet volgt uit de onderzochte communicatie, terwijl uit het gesprek met [getuige] niet valt af te leiden dat [getuige] het plan niet serieus heeft opgevat. De verdachte heeft door het willen frustreren van het vaccinatiebeleid het oogmerk gehad om de overheid te dwingen iets niet te doen of te dulden.

Standpunt van de verdediging

De raadsman heeft zich op het standpunt gesteld dat de verdachte door de politie is uitgelokt tot het doen van de uitlatingen die hij tegenover [getuige] heeft gedaan. Subsidiair dient de verdachte te worden vrijgesproken, omdat niet blijkt dat hij daadwerkelijk van plan was om een aanslag voor te bereiden of een terroristisch misdrijf te plegen. De uitlatingen tegenover [getuige] waren bedoeld als grap. Van medeplegen is eveneens geen sprake. Meer subsidiair kan het terroristisch oogmerk niet worden bewezen.

Oordeel van het hof

Voor zover ten aanzien van de beweerde uitlokking beoogd is te stellen dat sprake is van een onherstelbaar vormverzuim als bedoeld in artikel 359a Sv behoeft dit geen bespreking, nu het aangevoerde niet voldoet aan de eisen die aan een dergelijk verweer worden gesteld. De enkele stelling dat de verdachte zou zijn uitgelokt, zonder in te gaan op het belang van het geschonden voorschrift, de ernst van het verzuim, het nadeel dat daardoor zou zijn veroorzaakt in de zaak van de verdachte en het aan het vermeende verzuim te koppelen rechtsgevolg, is daartoe volstrekt onvoldoende.

Het hof stelt vast dat de verdachte niet heeft betwist dat hij de persoon is die de hiervoor weergegeven chatgesprekken heeft gevoerd en de uitlatingen tegenover [getuige] heeft gedaan. De verdachte heeft ter terechtzitting in hoger beroep de verklaring herhaald dat hij een grap met [getuige] wilde uithalen en dat hij niet van plan was daadwerkelijk uitvoering te geven aan zijn woorden. Dat sprake was van een grap komt het hof bepaald niet aannemelijk voor. De verdachte heeft op 18 maart 2021 via WhatsApp, telefonisch en in persoon gesprekken gevoerd met onder meer [getuige] . Uit de inhoud van die gesprekken kan worden afgeleid dat de verdachte het plan had om een aangestoken Cobra 6, zijnde zeer zwaar vuurwerk, gemixt met olie en benzine bij een vaccinatie- en/of testlocatie naar binnen te gooien. In het licht van enerzijds de gesprekken die de verdachte met [getuige] heeft gevoerd en anderzijds de berichten waarin hij op diezelfde dag aan verschillende andere personen heeft gevraagd om Cobra 6, groen lont en portofoons, kan naar het oordeel van het hof worden bewezen dat de verdachte daadwerkelijk het plan had om een vuurwerkbom bij een vaccinatielocatie naar binnen te gooien en dus een ontploffing teweeg te brengen en/of brand te stichten. Naar algemene ervaringsregels is door een dergelijk handelen tenminste gevaar te duchten voor de in het pand aanwezige goederen.

De verdachte heeft ter voorbereiding van het stichten van brand en/of het teweegbrengen van een ontploffing op een vaccinatie- en/of testlocatie inlichtingen ingewonnen door [getuige] te vragen naar de bewaking van GGD-locaties en getracht zich middelen, te weten een Cobra 6, lont, sterretjes en drie portofoons, te verschaffen. Het hof is van oordeel dat bewezen is dat de verdachte hierbij heeft gehandeld met het oogmerk om de overheid wederrechtelijk te dwingen iets niet te doen, te weten het dwingen van de overheid om geen uitvoering te geven aan het vaccinatiebeleid. De verdachte vertelt in het gesprek met [getuige] dat het plan is om een vat brandstof met een Cobra 6 door het raam van een vaccinatie- en/of testlocatie te gooien en dat deze locatie dan “ook gewoon een week uitgeschakeld is”. Hieruit blijkt het oogmerk van de verdachte. De door de verdachte voorgenomen handeling was een instrumenteel doel om zijn einddoel, te weten het (tijdelijk) stilleggen van het vaccinatiebeleid tegen COVID-19, te bereiken. Daar komt bij dat ook naar zijn uiterlijke verschijningsvorm het handelen van de verdachte gericht is geweest op het bereiken van dit einddoel. De verdachte heeft hier tegenover gezet dat de portofoons voor een kinderspeurtocht nodig waren, dat hij het lont en de sterretjes nodig had om siervuurwerk aan elkaar te koppelen, dat de Cobra 6 voor iemand anders bedoeld was en dat het verhaal tegen [getuige] één grote grap betreft. Deze verklaring van de verdachte vindt geen enkele steun in de overige stukken in het dossier en is, bezien in het licht van de diverse (chat)gesprekken, volstrekt onaannemelijk. Het hof passeert aldus de stellingen van de verdediging en komt tot bewezenverklaring van het primair ten laste gelegde. Het hof zal de verdachte vrijspreken van het aan hem ten laste gelegde medeplegen, nu op basis van het dossier niet kan worden vastgesteld dat bij de voorbereidingshandelingen sprake is geweest van een nauwe en bewuste samenwerking met een of meer anderen.

Het hof overweegt ten aanzien van het terroristisch oogmerk ten overvloede dat zij geen steun ziet in het recht voor het oordeel van de rechtbank dat voor het dwingen van de overheid in beginsel sprake moet zijn van het stellen van eisen met een daaraan verbonden ultimatum of van het uiten van dreigementen door de verdachte richting de overheid.

Het hof acht wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte het primair ten laste gelegde heeft begaan, met dien verstande dat:

hij op 18 maart 2021 te Den Helder,

met het oogmerk ter voorbereiding van het te plegen misdrijf omschreven in artikel 157 van het Wetboek van Strafrecht, te weten:

het opzettelijk brand stichten en een ontploffing teweegbrengen, terwijl daarvan gemeen gevaar voor goederen te duchten is, te begaan met een terroristisch oogmerk,

gelegenheid, middelen en inlichtingen tot het plegen van het misdrijf aan zich heeft verschaft en heeft trachten te verschaffen,

immers heeft de verdachte ten behoeve van een te plegen aanslag op een vaccinatie- en/of testlocatie van de GGD in Den Helder, door het gebruik van een explosief en/of zwaar vuurwerk en het stichten van brand met een terroristisch oogmerk,

Hetgeen meer of anders is ten laste gelegd, is niet bewezen. De verdachte moet hiervan worden vrijgesproken.

Het bewezenverklaarde is gegrond op de feiten en omstandigheden die in de bewijsmiddelen zijn vervat, zoals deze na het eventueel instellen van beroep in cassatie zullen worden opgenomen in de op te maken aanvulling op dit arrest.

Geen omstandigheid is aannemelijk geworden die de strafbaarheid van het primair bewezen verklaarde uitsluit, zodat dit strafbaar is.

Het primair bewezen verklaarde levert op:

met het oogmerk om een in artikel 157 van het Wetboek van Strafrecht omschreven misdrijf, te begaan met een terroristisch oogmerk, voor te bereiden, gelegenheid, middelen en inlichtingen tot het plegen van het misdrijf zich trachten te verschaffen.

De verdachte is strafbaar, omdat geen omstandigheid aannemelijk is geworden die de strafbaarheid ten aanzien van het primair bewezenverklaarde uitsluit.

De rechtbank heeft de verdachte ten aanzien van het ten laste gelegde vrijgesproken.

De advocaat-generaal heeft gevorderd dat de verdachte voor het primair ten laste gelegde zal worden veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van achttien maanden, waarvan twaalf maanden voorwaardelijk en met een proeftijd van twee jaren, met aftrek van voorarrest.

Het hof heeft in hoger beroep de op te leggen straffen bepaald op grond van de ernst van het feit en de omstandigheden waaronder dit is begaan en gelet op de persoon en (in verband met de beslissing over het beslag) de draagkracht van de verdachte. Het hof heeft daarbij in het bijzonder het volgende in beschouwing genomen.

De verdachte heeft in maart 2021 het voornemen gehad om, met een terroristisch oogmerk, brand te stichten en een ontploffing teweeg te brengen bij een vaccinatie- en/of testlocatie van de GGD in Den Helder. De verdachte wilde een aangestoken Cobra 6, gemixt met olie en benzine, in het gebouw gooien. De verdachte heeft hiertoe een aantal voorbereidende handelingen verricht. Zijn bedoeling was om daarmee het vaccinatiebeleid van de overheid te frustreren. Het hof vindt het handelen van de verdachte, in de context van de coronapandemie en omdat het vaccinatieprogramma van de overheid op dat moment nog maar net was gestart, zeer ernstig. Zijn handelingen vormden een ernstig gevaar voor de openbare orde en hadden, als hij zijn plan daadwerkelijk had kunnen uitvoeren, kunnen leiden tot gevaar voor de volksgezondheid en zeer veel onrust in de samenleving. Het maatschappelijke en politieke debat over het coronabeleid werd in die periode op het scherpst van de snede gevoerd. Iedereen had en heeft het recht om het wel of niet met het overheidsbeleid eens te zijn en om die mening uit te dragen, echter binnen de grenzen van de wet.

Blijkens een uittreksel uit de Justitiële Documentatie van 17 april 2023 is de verdachte niet eerder strafrechtelijk veroordeeld. Uit het rapport van de reclassering van 28 september 2021 volgt dat de reclassering het recidiverisico inschat als gemiddeld. De reclassering adviseert een onvoorwaardelijke gevangenisstraf op te leggen.

Gezien de ernst van het feit kan niet anders worden gereageerd dan met het opleggen van een gevangenisstraf. Het hof merkt op dat een zaak als deze in beginsel een straf zoals in eerste aanleg door de officier van justitie geëist, rechtvaardigt. Toch zal het hof de advocaat-generaal volgen in zijn eis, gelet op de persoonlijke omstandigheden van de verdachte. Het hof acht het in deze zaak niet opportuun en uiteindelijk ook niet in het belang van de samenleving om de verdachte weer vast te zetten, nu de verdachte inmiddels een stabiel leven heeft opgebouwd, waarin hij niet meer met politie en justitie in aanraking is gekomen. Het hof weegt bij de beoordeling ook mee dat de tijd die de verdachte in detentie heeft doorgebracht grote indruk lijkt te hebben gemaakt. Dit zal een afschrikwekkende werking hebben gehad.

Het hof acht, alles afwegende, een deels voorwaardelijke gevangenisstraf van na te melden duur passend en geboden.

Verbeurdverklaring

Het bewezen verklaarde feit is begaan met behulp van de in beslag genomen en niet teruggegeven telefoon. Deze behoort de verdachte toe en zal daarom worden verbeurdverklaard.

De op te leggen straffen zijn gegrond op de artikelen 14a, 14b, 14c, 33, 33a, 63, 96 en 176b van het Wetboek van Strafrecht.