Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, hoger beroep civiel recht overig

De pachtkamer heeft geoordeeld dat de aanwezigheid van stengelaaltjes op Object 2 een gebrek vormt. Daar zijn geen grieven tegen gericht zodat het hof daarvan uitgaat. De pachtkamer heeft verder geoordeeld dat dit gebrek niet aan [verpachter] toerekenbaar is. Daartegen komt [pachter] op.

Het hof stelt het volgende voorop. Dat de besmetting met stengelaaltjes van Object 2 een gebrek was en dat [verpachter] dus tekort is geschoten in de nakoming van zijn verbintenis onder de pachtovereenkomst betekent niet zonder meer dat [verpachter] ook de schade van [pachter] moet vergoeden. Daarvoor is nodig dat de tekortkoming aan [verpachter] kan worden toegerekend. Toerekening kan plaatsvinden op grond van schuld, de wet, rechtshandeling of verkeersopvatting (artikel 6:75 BW). In dit geval bepaalt de wet in artikel 7:341 BW dat de verpachter verplicht is de door een gebrek veroorzaakte schade te vergoeden als (i) het gebrek na het aangaan van de overeenkomst is ontstaan en aan de verpachter is toe te rekenen, (ii) als het gebrek bij het aangaan van de overeenkomst aanwezig was en (a) de verpachter het toen kende of had behoren te kennen of (b) aan de pachter heeft te kennen gegeven dat de zaak het gebrek niet had.

Tussen partijen staat vast dat zij niets hebben afgesproken over wie het risico op stengelaaltjes zou dragen. Toerekening op grond van rechtshandeling is dus niet aan de orde.

[pachter] heeft in hoger beroep aangevoerd dat [verpachter] wel iets te verwijten valt, en dat er dus op grond van schuld toegerekend zou moeten worden. Volgens [pachter] heeft [verpachter] namelijk niet bewezen dat hij niet wist of had moeten weten dat er sprake was van een besmetting met stengelaaltjes.

Als het zo zou zijn dat [verpachter] wist of behoorde te weten dat Object 2 was besmet met stengelaaltjes in 2018-2019, dan treft [verpachter] inderdaad een verwijt en zou het gebrek hem toegerekend moeten worden op grond van schuld en overigens ook op grond van artikel 7:341 BW. De stelplicht en bewijslast dat [verpachter] geen schuld treft voor de tekortkoming op grond van artikel 6:75 BW rusten op [verpachter] .

[verpachter] heeft echter voldoende onderbouwd en [pachter] onvoldoende gemotiveerd betwist dat [verpachter] niet wist van de stengelaaltjesbesmetting. [verpachter] heeft namelijk zelf het seizoen erna uien op Object 2 geplant, een gewas dat ook gevoelig is voor schade door stengelaaltjes. Zijn uien zijn ook aangetast en hij heeft als gevolg daarvan ook schade geleden. Als [verpachter] wist dat dit perceel met stengelaaltjes besmet was, is onbegrijpelijk dat hij zo gehandeld heeft. Daartegenover heeft [pachter] geen nadere feiten of omstandigheden naar voren gebracht. Het hof concludeert dan ook dat [verpachter] niet wist van de besmetting met stengelaaltjes.

Het hof oordeelt dat [verpachter] ook niet van de besmetting met stengelaaltjes hoefde te weten. Geen van de partijen heeft aangevoerd dat het gebruikelijk was om in de Flevopolder grond te testen op stengelaaltjes voordat deze voor bollen gebruikt of verpacht werd. De heer [naam X] van [[appellante] B.V.] heeft tijdens de mondelinge behandeling in hoger beroep verklaard dat besmetting met stengelaaltjes in de Flevopolder bijna niet voor komt en dit geval “uniek” is. Niet gesteld of gebleken is dat [pachter] of [verpachter] ooit hebben getest op stengelaaltjes of dat [pachter] daar ooit om heeft gevraagd. Voor een andere ziekte (aardappelmoeheid) wilde [pachter] de eerste jaren van de samenwerking wel dat getest werd. Maar voor stengelaaltjes zagen [pachter] en [verpachter] daarvoor allebei blijkbaar onvoldoende reden. Daarmee heeft [pachter] onvoldoende gemotiveerd betwist dat van [verpachter] niet verwacht mocht worden dat hij voor het verpachten aan [pachter] zou testen op stengelaaltjes.

Ook is niet naar voren gebracht dat op een andere manier de besmetting met stengelaaltjes zichtbaar was voorafgaand aan het seizoen in 2018/2019 of dat er toen aanleiding was om te vermoeden dat zich een ziekte of plaag op of in de grond voordeed, omdat er met de groei van wat er toen op het land stond iets mis was.

Nu er geen reden was om te testen en ook geen reden was om een besmetting te vermoeden, hoefde [verpachter] niet van de stengelaaltjes te weten. Ten aanzien van de stengelaaltjes treft hem daarom geen verwijt en de tekortkoming kan hem niet op grond van schuld worden toegerekend. Om dezelfde reden is er geen sprake van toerekening op grond van de wet (artikel 7:341 BW). Niet gesteld of gebleken is dat [verpachter] tegen [pachter] te kennen heeft gegeven dat de grond niet besmet was met stengelaaltjes.

Er resteert dan nog de toerekening op grond van verkeersopvatting. Het gaat er daarbij om of op grond van de in de praktijk levende opvattingen, en specifiek de opvattingen die leven in de branche waar [pachter] en [verpachter] werkzaam zijn, in het licht van de omstandigheden van dit geval, het risico dat het land met stengelaaltjes besmet was door [verpachter] moet worden gedragen, ook als [verpachter] van het verpachten van land met stengelaaltjes geen verwijt treft. Het hof is van oordeel dat dit niet zo is. Het risico op stengelaaltjes moet in dit geval voor rekening van [pachter] komen.

[pachter] heeft nog verschillende argumenten naar voren gebracht, die niet tot een andere conclusie leiden. [pachter] voert aan dat [verpachter] relatief eenvoudig en tegen geringe kosten had kunnen testen en dat dus onberispelijke nakoming door [verpachter] niet onmogelijk was. Tijdens de mondelinge behandeling in hoger beroep heeft [pachter] gezegd dat een van de redenen dat niet vaker op stengelaaltjes getest wordt de hoge kosten van dergelijke testen zijn. Dat ondergraaft het argument. Dergelijke kosten zouden bovendien naar verhouding zwaar op de pachtprijs drukken.

[pachter] betoogt dat het risico bij [verpachter] moet liggen, omdat hij wist dat in voorgaande jaren waardplanten van de stengelaaltjes op de percelen waren geteeld, terwijl [pachter] dit niet wist. Dat leidt niet tot een andere conclusie. Kennis van voorgaande teelten zou aanleiding kunnen zijn om het risico van stengelaaltjes hoger in te schatten. [pachter] noch [verpachter] zagen echter een besmetting met stengelaaltjes als realistisch, zodat de kennis van voorgaande teelten voor hen geen rol gespeeld heeft. [pachter] zou overigens relatief eenvoudig op “boer en bunder” hebben kunnen nagaan welke teelten op de percelen hebben plaatsgevonden.

[pachter] wijst op het antwoord van de gerechtelijk deskundige [naam Y] op de vraag of er in de bollensector opvattingen of gebruiken zijn over wie het risico op stengelaaltjes of soortgelijke ziekten moet dragen. De deskundige geeft aan dat bij langdurige pacht het risico voor de pachter is net als de kosten van inundatie, maar dat bij andere soorten pacht er veel variatie is. [pachter] wijst net als de deskundige op de controle over het teeltplan die langdurige pacht biedt. Dat is relevant voor de kans op besmetting na aanvang van de pacht. Voor de vraag naar de risicoverdeling als het perceel bij aanvang van de pacht besmet was biedt dit geen aanknopingspunten. Ook overigens biedt het antwoord van de deskundige voor de vraag wie het risico op grond van verkeersopvatting moet dragen in omstandigheden zoals die van dit geval geen antwoord.

[pachter] heeft erop gewezen dat [verpachter] nu wel de lusten (namelijk de hoge pachtpenningen) maar niet de lasten (nakoming van de plicht een perceel zonder stengelaaltjes ter beschikking te stellen) heeft. Dat leidt niet tot een andere conclusie: zoals de rechtbank ook heeft geoordeeld moet [verpachter] de pacht op grond van artikel 6:78 BW aan [pachter] terugbetalen.

Ten slotte wijst [pachter] erop dat als [verpachter] aansprakelijk is, zijn bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering de schade dekt. Of een partij een bepaald risico kan verzekeren kan van betekenis zijn voor de vraag of een bepaalde tekortkoming naar verkeersopvatting aan een partij moet worden toegerekend. Het hof is echter van oordeel dat het in een geval als dit dan moet gaan om het specifieke risico van stengelaaltjes en niet om een algemene bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering. De vraag of op grond van een dergelijke verzekering wordt uitgekeerd volgt namelijk op het antwoord op de vraag of het gebrek aan [verpachter] moet worden toegerekend en gaat daaraan niet vooraf.

[pachter] komt er ook tegen op dat de pachtkamer in Lelystad heeft geoordeeld dat niet vaststaat dat Object 3 in seizoen 2019-2020 gebrekkig was, omdat aannemelijk was dat de aaltjes zijn meegekomen met de tulpen die in 2018-2019 op Object 2 stonden. De pachtkamer in Lelystad heeft daarom de vordering tot terugbetaling van de pacht voor Object 3 in het seizoen 2019-2020 afgewezen.

[pachter] wijst erop dat minst genomen aannemelijk is dat Object 3 ook al bij aanvang een gebrek kende omdat het was besmet met stengelaaltjes. Ook op Object 3 stonden waardplanten van stengelaaltjes. Het hof volgt dat standpunt niet. Object 1 kende een zeer geringe besmetting met stengelaaltjes, terwijl daarop ook in 2018-2019 de tulpen van [pachter] hebben gestaan. Dat zijn ook waardplanten, die zelfs tot ernstige vermeerdering kunnen leiden. Dat illustreert dat het enkele feit dat er een waardplant stond, onvoldoende houvast biedt om te kunnen concluderen dat de aaltjes al aanwezig waren. Dat is temeer zo nu tussen partijen vaststaat dat de bollen die [pachter] op Object 3 gezet heeft besmet waren en dat ook niet betwist is dat als je besmette bollen op een perceel zet, daarmee ook het perceel besmet wordt.

Het hof passeert de bewijsaanbieding van [pachter] om [verpachter] te horen over wat op Object 3 geteeld is vóór de tulpen van [pachter] en om zijn overige stellingen te bewijzen, omdat dit niet tot een andere conclusie kan leiden. Het hof heeft ook geen behoefte aan nadere deskundige voorlichting.

Het hoger beroep slaagt niet. Het hof zal de vonnissen van de pachtkamer in Lelystad bekrachtigen, inclusief de compensatie van de proceskosten in die procedure.

Omdat [pachter] in het ongelijk zal worden gesteld, zal het hof [pachter] tot betaling van de proceskosten in hoger beroep veroordelen, met dien verstande dat het hof het tarief zal hanteren voor een vordering van onbepaalde waarde. Over de omvang van de schadevergoeding heeft ook in eerste aanleg nog geen inhoudelijk debat plaatsgevonden. Onder die kosten vallen ook de nakosten die nodig zijn voor de betekening van de uitspraak. (Voetnoot 1) De veroordelingen in deze uitspraak kunnen ook ten uitvoer worden gelegd als één van partijen de beslissing van het hof voorlegt aan de Hoge Raad (uitvoerbaarheid bij voorraad).