Cassatie Goederenrecht

In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.

(i)

zijn sinds 26 maart 1991 eigenaar van een stuk grond op een vakantiepark (hierna: het perceel). Het perceel is bebouwd met een woning.

(ii) In 2000 is

eigenaar geworden van het aangrenzende perceel (hierna: het buurperceel). heeft het buurperceel in eigendom verkregen van , die het weer had verkregen van .

(iii) Ten tijde van de verkoop van het perceel aan

was het vakantiepark nog in ontwikkeling en bestond het perceel uit een deel van een weiland.

(iv) Het perceel had volgens de akte van levering aan

een oppervlakte van 980 m2. In die akte werd verwezen naar een aangehechte tekening (niet op schaal), waarop het perceel als een rechthoek staat ingetekend, waarbij de erfgrens met het buurperceel in een haakse rechte lijn loopt. Deze tekening is geparafeerd door onder de vermelding “gezien 25/3/91”.

(v) Begin maart 1991 heeft het Kadaster de kadastrale grenzen ingemeten. Toen zijn

de grenzen in het veld zichtbaar gemaakt met in de grond geslagen ijzeren buizen met houten piketten.

(vi) Op 9 juli 1991 heeft eiser tot cassatie onder 1,

, aan het Kadaster de nieuw te vormen grenzen van het – reeds ingemeten – perceel aangewezen.

(vii) In februari 1992 hebben

zich bij de verkoopmakelaar schriftelijk beklaagd over de omvang van het perceel (706 m2), omdat deze niet overeenkwam met wat in de leveringsakte was vermeld.

(viii) In juni 1992 zijn de grenzen van het perceel op verzoek van

opnieuw ingemeten, en aangewezen door . Het relaas van bevindingen vermeldt:

“Bij de aanwijs en meting (..) is uitgegaan van een foutief matenplan, hetgeen blijkt uit de grote verschillen tussen de grootte genoemd in de akte en de berekende oppervlakte van de betreffende percelen.”

Het relaas vermeldt verder dat op drie punten langs de grenzen van het perceel ijzeren buizen zijn geplaatst. Het perceel van

ziet er op de tekening in dit relaas uit als een rechthoek.

(ix) In augustus 1992 hebben

een ‘kennisgeving inzake het ambtshalve opnieuw vaststellen van de grootte van een perceel’ ontvangen, waarin het resultaat van de nieuwe inmeting stond vermeld. Het perceel werd daarin omschreven met een grootte van 959 m2.

(x) Omdat volgens

de houten piketpalen waren verdwenen, hebben zij in augustus of september 1992 aan de verkoopmakelaar gevraagd de grenzen aan te wijzen. De daarop door de verkoopmakelaar aangewezen grenslijn tussen het perceel en het buurperceel liep schuin in noordelijke richting weg. hebben vervolgens tussen het perceel en het buurperceel 50 coniferen geplaatst. In mei 1993 hebben nog 240 coniferen geplaatst. Het buurperceel was destijds eigendom van .

(xi) Op 11 december 2012 heeft

de grens tussen het perceel en het buurperceel laten uitzetten door Geo Service B.V. Op 24 oktober 2014 heeft het Kadaster – in het bijzijn van partijen – een tweede grensreconstructie verricht.

Hieruit is naar voren gekomen dat de kadastrale erfgrens tussen het perceel en het buurperceel niet samenvalt met de feitelijk aanwezige erfgrens, die wordt gevormd door de door

geplante coniferenhaag.

Bij de grensreconstructie op 24 oktober 2014 zijn een of meer ijzeren buizen aangetroffen, die bij een eerdere gelegenheid door het Kadaster als grenspalen waren aangebracht.

(xii) De door

geplante coniferenhaag staat – onder een hoek – in haar geheel op het buurperceel. Het gaat om een overschrijding (in de vorm van een punt, schuin weglopend in noordelijke richting) van ongeveer 46 m2 (hierna: de strook grond).

(xiii) De rechtbank Limburg heeft bij in zoverre onherroepelijk vonnis van 30 maart 2016 geoordeeld dat de strook grond door verkrijgende verjaring eigendom is geworden van

Het hof heeft het vonnis van de rechtbank bekrachtigd. Daartoe heeft het, voor zover in cassatie van belang, het volgende overwogen. Gezien het oordeel van de Hoge Raad in de zaak Gemeente Heusden gaat het in deze zaak om de vraag of

wisten dat de strook grond aan toebehoorde. Hierbij maakt het niet uit of als bezitters te kwader trouw of bezitters niet te goeder trouw worden omschreven. Met het gebruik van de term ‘te kwader trouw’ is geen verdere nuance tussen goede trouw en niet te goeder trouw geïntroduceerd. Het gaat hier ook niet om de toepasselijkheid van art. 3:99 BW dan wel art. 3:105 BW, maar om de vraag naar onrechtmatig handelen. De door de Hoge Raad gehanteerde bewoordingen “wetende dat” in plaats van de vaker gebruikte uitdrukking “weten of behoren te weten dat” lijken erop te duiden dat er geen of hooguit heel weinig objectieve elementen bij de beoordeling van de vraag naar de onrechtmatigheid meespelen, althans dat die beoordeling strikt zal moeten zijn. (rov. 8.3)Op grond van de volgende feiten en omstandigheden staat wetenschap van – als bedoeld door de Hoge Raad in zijn arrest Gemeente Heusden – vast:

- De door

geparafeerde tekening die aan de transportakte was gehecht, toonde, hoewel niet op schaal, het perceel en het buurperceel als in ieder geval op het oog rechthoekig.

- De kadastrale grenzen zijn in maart 1991 door het Kadaster in het veld zichtbaar gemaakt met ijzeren buizen en houten piketten, waarna

aan de hand van de piketten met behulp van palen heeft getracht de omvang van zijn kavel te bepalen.

- Op 9 juli 1991 heeft

aan het Kadaster die nieuw te vormen grenzen aangewezen.

- Op 2 juni 1992 zijn de grenzen opnieuw door het Kadaster ingemeten, aangewezen door

en in het veld zichtbaar gemaakt met (in ieder geval) twee ijzeren buizen op de erfgrens en (bovengronds) met drie piketpaaltjes die de erfgrens markeerden. Het relaas van bevindingen laat op de tekening een rechthoekig perceel zien, waarbij de grens tussen het perceel en het buurperceel in een haakse rechte lijn loopt.

- De – terechte – kritiek van

op de oorspronkelijk uitgemeten grenzen betrof de oppervlakte van het door de verkoper aan hen geleverde perceel, niet de loop van de grens tussen hun perceel en het buurperceel. hebben tijdens het pleidooi bij het hof erkend dat de vervolgens toegepaste correctie ook alleen zag op de oppervlakte (er is een stuk aan de noordzijde bijgekomen) en dat de loop van de grens tussen hun perceel en het buurperceel toen niet is gewijzigd. Dat betekent dat evenmin de rechthoekige vorm van de percelen toen is gewijzigd.

- Vast is komen te staan dat (een of meer van) de ijzeren buizen in de grond niet (allemaal) verdwenen waren na de aanwijs in juni 1992, nu tussen partijen vaststaat dat bij de reconstructie in 2014 een of meer buizen tevoorschijn zijn gekomen op de plaats waar de grens oorspronkelijk lag.

hebben dus oorspronkelijk alle informatie verkregen waarop de hun verweten wetenschap betrekking had. Zelfs als aangenomen moet worden dat zij die informatie later niet paraat hadden (bijvoorbeeld doordat zij vergeten waren waar de grens lag, toen vlak voor het planten van de coniferen de piketpaaltjes waren verdwenen), hadden zij die wetenschap op eenvoudige wijze weer kunnen activeren, door in hun eigen archieven te kijken en/of een ter zake deskundige zoals het Kadaster te raadplegen. (rov. 8.4.2)

Aldus wisten

in ieder geval tot en met 2 juni 1992 actief waar de grens tussen hun perceel en het buurperceel liep. Vervolgens hebben zij niet het Kadaster, maar de verkoopmakelaar gevraagd de grens in het veld aan te wijzen. Deze moet geen haakse, maar een schuine lijn hebben aangewezen. Op dat moment waren zich er ten volle van bewust dat zij een rechthoekig perceel hadden. Door vervolgens de coniferenhaag te planten op de door de verkoopmakelaar aangewezen grens, namen grond in bezit die aan toebehoorde, terwijl zij de wetenschap bezaten dat die grond aan toebehoorde, althans de (latent) aanwezige wetenschap daarvan slechts behoefden te activeren, nu zij die wetenschap zeer kort vóór de inbezitneming actief hadden bezeten. Door aldus te handelen en vervolgens de strook grond in bezit te houden totdat zij door bevrijdende verjaring daarvan eigenaar waren geworden, hebben toerekenbaar onrechtmatig gehandeld tegenover de eigenaar van de in bezit genomen grond, thans . Het doet hierbij niet ter zake of het in 1992 eens was met de gang van zaken of niet, nu gesteld noch gebleken is dat tussen en een afspraak is gemaakt die goederenrechtelijke consequenties had, noch dat met een vaststellingsovereenkomst was gesloten dat beide partijen de door de verkoopmakelaar aangewezen grens zouden accepteren als eigendomsgrens. (rov. 8.4.3-8.4.4)