Parket bij de Hoge Raad, civiel recht overig

Aan Cyberluck is door het Land Curaçao ingevolge art. 1 van de Landsverordening buitengaatse hazardspelen (Voetnoot 2) tegen vergoeding en onder bepaalde voorwaarden vergunning verleend tot het exploiteren van hazardspelen op de internationale markt door middel van servicelijndiensten. In het Landsbesluit van 1 oktober 1996 is bepaald dat aan Cyberluck:

“Gelet op:artikel 2 van de Landsverordening buitengaatse hazardspelen (…) vergunning [wordt] verleend voor het exploiteren van hazardspelen op de internationale markt door middel van servicelijndiensten (…).” (Voetnoot 3)

[verweerder] heeft op 8 november 2021 publicaties met betrekking tot Cyberluck c.s. op de website van KKC geplaatst. Deze publicaties droegen respectievelijk de titels:

- “Curaçaose goksite witwasmachine drugsbende van ‘Dikke Piet’” (hierna: ‘publicatie 1’); (Voetnoot 6)

- “Dirk Kuyt en Wesley Sneijder gehoord in megadrugszaak Piet S.: goksite lijkt link” (hierna: publicatie 2’); (Voetnoot 7) en

- “Kuijt en Sneijder getuigen in drugszaak over online casino Edobet” (hierna: ‘publicatie 3’). (Voetnoot 8)

(publicatie 1, publicatie 2 en publicatie 3 samen hierna: ‘de publicaties’).

In de publicaties is steeds de volgende tekst opgenomen:

“Van de voormalige Curacaose Edobet (FA Entertainment NV), bestuurd door het Curacaose trustkantoor Pearl Trust en illegaal ge sub gelicentieerd [door het gerecht geschreven als: gesublicentieerd, A-G] door licentie 1668/JAZ Curacao Egaming (Cyberluck) vermoedt de Nederlandse justitie dat de site werd gebruikt als witwasvehikel voor een drugsorganisatie (KKC naschrift)”.

Het cassatiemiddel valt uiteen in vier onderdelen. Onderdeel 1 is gericht tegen rov. 2.2. en 3. van het bestreden vonnis. In onderdeel 1 wordt, kort gezegd, aan de orde gesteld dat het hof ten onrechte acht heeft geslagen op de grieven, dat de Zegelverordening 1908 is geschonden, dat geen sprake is van een apparaatsfout van de griffier en dat het beginsel van hoor en wederhoor is geschonden. Onderdeel 2, dat is uitgewerkt in vier subonderdelen, is gericht tegen rov. 4.5. en 4.13.-4.16. van het bestreden vonnis. In onderdeel 2 wordt, kort gezegd, het oordeel van het hof over (il)legaliteit van sublicentiëring aan de orde gesteld. Onderdeel 3 is gericht tegen rov. 4.18.-4.19. van het bestreden vonnis. Volgens onderdeel 3 is er geen ruimte voor belangenafweging bij feitelijk onjuiste publicaties. Onderdeel 4, ten slotte, bevat een veegklacht gericht tegen rov. 4.23. en het daaraan ontleende dictum van het bestreden vonnis. Waar relevant maak ik hierna per onderdeel enkele inleidende opmerkingen.

Onderdeel 1: “Het hof heeft ten onrechte acht geslagen op de grieven”

Onderdeel 1 stelt dat het hof in rov 2.2. en 3. onjuist en/of ontoereikend gemotiveerd heeft geoordeeld dat er zegels zijn geplakt op de memorie van grieven en dat het acht zal slaan op de grieven omdat blijkens het dossier de griffier kennelijk wegens apparaatsfouten aan [verweerder] per e-mail van 19 januari 2022 de gelegenheid heeft gegeven om grieven in te dienen en griffierecht te betalen binnen drie weken na 19 januari 2022, en dat de grieven binnen die termijn zijn ingediend. Het onderdeel voert daartoe vier redenen aan:

(i) het handelen van de griffier betrof hier geen apparaatsfout waardoor [verweerder] niet tijdig wist en redelijkerwijs ook niet kon weten dat de rechter uitspraak heeft gedaan en de uitspraak als gevolg van een niet aan haar toe te rekenen fout of verzuim pas na afloop van de termijnen voor het instellen van hoger beroep of cassatie is toegezonden of verstrekt;

(ii) [verweerder] heeft een akte hoger beroep en een memorie van grieven ingediend zonder de verplichte zegels;

(iii) het hoger beroep gold als vervallen en de griffier moest de aantekening in het algemeen register doorhalen omdat [verweerder] niet tijdig het griffierecht had betaald; en

(iv) Cyberluck c.s. zijn gekend noch gehoord op de kennelijke e-mail van de griffier van 19 februari (bedoeld zal zijn: januari, zie rov. 3. van het bestreden vonnis, weergegeven in randnummer 2.8 hiervoor, A-G) 2022 aan [verweerder], waarin zij in de gelegenheid werd gesteld om alsnog grieven in te dienen en griffierecht te betalen.

Inleidende opmerkingen

Voordat ik toekom aan de behandeling van de klachten van dit onderdeel, maak ik enkele inleidende opmerkingen over het Curaçaose (appel)procesrecht (randnummers 3.4-3.11 hierna), over de zegelbelasting (randnummers 3.12-3.16 hierna), geef ik weer wat mij uit het procesdossier is gebleken over het indienen van de akte van appel en de memorie van grieven en het plakken van zegels (randnummers 3.17-3.20 hierna) en geef ik aan hoe het oordeel van het hof mijns inziens in het licht van het voorgaande moet worden geduid (randnummers 3.21-3.24 hierna). Tegen die achtergrond bespreek ik vervolgens de klachten van onderdeel 1 (randnummer 3.25 e.v. hierna).

Het Curaçaose (appel)procesrecht  (Voetnoot 16)

De termijn voor het indienen van een memorie van grieven is vervolgens geregeld in art. 271 WRvC. Deze bepaling bevat een betrekkelijk korte, in beginsel niet voor verlenging vatbare, termijn van zes weken. Ook hier geldt dat de termijn in geval van een kort geding op grond van art. 235 WRvC met de helft wordt verkort, dus tot drie weken. De termijn vangt aan na de dag van de verklaring waarbij hoger beroep wordt ingesteld. Uw Raad heeft in een uitspraak van 8 december 1995 over een klacht die betoogde dat in die (Antilliaanse) zaak de memorie van grieven tijdig was ingediend omdat voor de berekening van de termijn van art. 271 RvNA niet de datum van indiening van de verklaring maar de datum van die verklaring zelf beslissend is, het volgende overwogen:

“Art. 271 RvNA bepaalt dat een memorie van grieven kan worden ingediend bij of na de verklaring waarbij hoger beroep wordt ingesteld, ‘maar in allen gevalle binnen dertig dagen na de dag dezer verklaring’. In art. 270 lid 1 is bepaald op welke wijze hoger beroep wordt ingesteld: door een daartoe strekkende verklaring, ter griffie van het gerecht in eerste aanleg afgelegd of aldaar schriftelijk ingediend. Lid 3 schrijft voor dat de griffier van de afgelegde of ingediende verklaring van hoger beroep onverwijld aantekening in het algemeen register houdt onder vermelding van de dagtekening waarop zij is afgelegd of ontvangen, welke dagtekening volgens lid 4 bij de berekening van de termijn van beroep als tijdstip van de verklaring geldt. Nu voor de vraag op welke dag het hoger beroep is ingesteld niet de door de indiener op de verklaring gestelde datering, maar de dagtekening door de griffier beslissend is, heeft deze dagtekening ook bij de berekening van de in art. 271 gestelde termijn te gelden als ‘de dag dezer verklaring’, bedoeld in dit wetsartikel.” (Voetnoot 26)

Het voorschrift van art. 271 WRvC is van openbare orde: het hof mag geen acht slaan op een te laat ingediende memorie van grieven. (Voetnoot 27) Wel kan in bijzondere omstandigheden aanleiding bestaan om een uitzondering op dit uitgangspunt aan te nemen. (Voetnoot 28) Zo heeft A-G Asser in zijn conclusie voor de in randnummer 3.7 hiervoor aangehaalde uitspraak van Uw Raad van 8 december 1995 opgemerkt (zonder voetnoot uit het origineel):

“2.15 Aangenomen mag worden (…) dat de ratio van de betreffende termijn erin is gelegen de voortgang van de procedure en een goede procesorde te bevorderen. Zou aan de termijn voor het indienen van de memorie van grieven niet strikt de hand worden gehouden, dan zou het belang dat art. 271 beoogt te beschermen aangetast kunnen worden.

Een andere regeling waaraan gelet op de aard ervan strikt de hand moet worden gehouden, betreft art. 270 lid 5 WRvC. (Voetnoot 31) Op grond van deze bepaling dient binnen de voor indiening van de memorie gestelde termijn (Voetnoot 32) het verschuldigde griffierecht (Voetnoot 33) te zijn betaald met als sanctie dat het beroep vervalt en dat de aantekening in het algemeen register wordt doorgehaald. Deze bepaling houdt blijkens de parlementaire geschiedenis ermee verband dat de praktijk was gegroeid dat het griffierecht niet betaald werd bij indiening van de akte van appel maar pas bij indiening van de memorie van grieven. (Voetnoot 34) Uw Raad heeft in twee uitspraken van 17 februari 2017 die gaan over de Arubaanse pendant van deze bepaling geoordeeld dat de eisen van een goede procesorde kunnen meebrengen dat het hof de sanctie van deze bepaling (dus het vervallen van het hoger beroep) buiten toepassing moet laten en dat dat met name het geval zal zijn indien het hof, ondanks de niet-tijdige betaling van het griffierecht, de desbetreffende partij toch gelegenheid heeft gegeven voor een verdere inhoudelijke proceshandeling, zoals het indienen van een processtuk. In zodanig geval mag die procespartij in beginsel erop vertrouwen dat het hoger beroep aanhangig is en dat de door hof toegelaten proceshandeling niet nodeloos zal blijken te zijn. (Voetnoot 35)

De zegelbelasting

Dan iets over de zegelbelasting (zie ook randnummer 2.7 hiervoor). In Nederland is deze vorm van belasting als zodanig afgeschaft in 1972. (Voetnoot 36) In Curaçao wordt op grond van de Zegelverordening 1908 (hierna: ‘de ZV’) wel nog altijd zegelbelasting geheven van bepaalde in de ZV aangeduide geschriften. (Voetnoot 37) In hoofdstuk V van de ZV – met de titel “Middelen ter verzekering van de belasting” – is onder meer art. 69 opgenomen dat, voor zover relevant, luidt:

1. Het is aan rechters, scheidslieden en openbare collegiën of instellingen verboden om vonnis te wijzen, recht te doen of een besluit te nemen op of naar aanleiding van enig stuk, hetzij binnenslands of buitenslands opgemaakt, dat niet van het vereiste zegel volgens deze verordening is voorzien, tenzij hetzelve het bewijs van de registratie draagt.(…)3. Bij overtreding wordt door de genoemde personen voor elk stuk, ten aanzien waarvan de overtreding is begaan, een boete verbeurd van vijfhonderd gulden. Zij zijn bovendien gehouden tot betaling van de belasting, verschuldigd voor de niet behoorlijk gezegelde stukken, ten aanzien van welke de overtreding is begaan, behoudens verhaal op wie het behoort. (Voetnoot 38)

In de doctrine wordt aangenomen dat ook in het geval van het indienen van processtukken per e-mail de ZV nog altijd relevant is. (Voetnoot 42) Zo heeft Murray in 2014 in het Caribisch Juristenblad geschreven (zonder voetnoot uit origineel):

“Op grond van de Zegelverordening 1908 is het de rechter verboden vonnis te wijzen naar aanleiding van enig stuk dat niet van het vereiste zegel is voorzien. Niettegenstaande het feit dat de kracht van het gewezen vonnis niet aangetast wordt indien bedoeld verbod wordt overtreden, doet de (gemachtigde van de) appellant er goed aan voorafgaand aan het inscannen en elektronisch toezenden van de akte van hoger beroep deze te voorzien van (voldoende) zegels.” (Voetnoot 43)

Verder kan worden verwezen naar Th. Veling, die in 2020 in hetzelfde blad opmerkte (zonder voetnoot uit origineel):

“Aan volledige digitalisering van het civiele procesverloop staan echter nog steeds wetten in de weg, en ook praktische bezwaren. Uit de Zegelverordening 1908 vloeit voort dat een verzoekschrift beplakt moet zijn met zegels ter voldoening aan de zegelbelasting. De (gedetailleerde) voorschriften voor het plakken van die zegels (art. 24) zijn niet eenvoudig toepasbaar in een digitale omgeving, gesteld al dat dit rechtsgeldig zou kunnen.” (Voetnoot 44)

Hoe dat ook zij, art. 69 ZV geeft (in ieder geval in theorie (Voetnoot 45)) een prikkel aan rechters van Curaçao om op (voldoende) zegeling van de processtukken te letten. Dat is ook precies de strekking van dit voorschrift. (Voetnoot 46) Een andere sanctie op overtreding van art. 69 lid 1 ZV dan art. 69 lid 3 ZV is er niet, zo heeft Uw Raad in de al genoemde uitspraak van 8 februari 1991 nog eens bevestigd:

“Uit het aldus bepaalde, in samenhang met het ontbreken van enige andere bepaling welke een sanctie inhoudt op overtreding van het verbod van het eerste lid van art. 69, volgt dat zodanige overtreding alleen ten gevolge heeft dat de rechter die het vonnis wees, een boete verbeurt en gehouden is tot betaling van de verschuldigde belasting, maar dat die overtreding de kracht van het gewezen vonnis niet aantast. Zou dus juist zijn het betoog van het middel dat de memorie van grieven onvoldoende gezegeld was en het Hof derhalve op dat stuk geen vonnis had mogen wijzen, dan zou dit niet tot vernietiging van het bestreden vonnis kunnen leiden.” (Voetnoot 47)

Het procesdossier

Tegen deze achtergrond bezie ik nu wat uit het procesdossier van [verweerder] blijkt (Voetnoot 48) over de akte van appel en memorie van grieven van [verweerder], gericht tegen het vonnis in eerste aanleg (van 1 december 2021). Per e-mailberichten met pdf-bijlage van 3 december 2021 heeft [verweerder] in persoon (zie randnummer 3.4 hiervoor) ‘pro forma’ hoger beroep ingesteld tegen het vonnis in eerste aanleg, welke e-mailberichten door haar zijn verzonden naar kbocivielej@caribjustitia.org en bocivielar@caribjustitia.org. (Voetnoot 49) Het pdf-bestand bevat een door haar ondertekende brief in kleur waarin zij onder meer het volgende heeft geschreven:

“Hierbij stel ik een pro forma hoger beroep in tegen de onderhavige uitspraak en verzoek u om mij een nadere termijn te gunnen voor het motiveren en onderbouwen van de gronden voor het hoger beroep.”

In de begeleidende e-mailberichten bij deze brief heeft [verweerder] verzocht om een (digitale) ontvangstbevestiging en om haar nader te informeren over de procedure. De begeleidende e-mailberichten bevatten in de onderwerpregel de namen van partijen (“Cyberluck + [eiser 1] / [verweerder]-Knipselkrant”) en het zaaknummer van het vonnis in eerste aanleg (“Hoger beroep CUR202103601”). (Voetnoot 50)

Vervolgens heeft [verweerder] per e-mail naar de in het vorige randnummer genoemde adressen een herinnering gestuurd op 3 januari 2022 (“Kind reminder”), waarna op 17 januari 2022 vanaf het e-mailadres focur@caribjustitia.org de volgende reactie naar haar is verzonden door de griffie van het gerecht/hof:

“Allereerst mijn excuses voor de vertraging.Uw mail gedateerd 3-12-2021 is naar verkeerd e-mailadres gestuurd en is niet doorgestuurd naar de afdeling Frontoffice.Uw verzoek bespreek ik intern en kom er van de week op terug.”

Twee dagen later, dus op 19 januari 2022, is door de griffie vanaf focur@caribjustitia.org onder meer het volgende aan [verweerder] gemaild:

“Nogmaals mijn welgemeende excuses voor ontstane ongerief.

Uw proforma beroepschrift heb ik geregistreerd onder nummer CUR2022H00019(hoger beroep van CUR2021103601) met als indieningsdatum 3-12-2021, omdat u op die dag per mail te kennen heeft gegeven in proforma beroep te willen gaan.De termijn voor het indienen van de memorie van grieven is binnen 3 weken na vandaag, omdat ik het beroep per vandaag heb geregistreerd. Ook het griffierecht naf 900,-- dient binnen 3 weken te worden betaald.”

[verweerder] heeft daarna op 9 februari 2022 haar memorie van grieven ingediend. (Voetnoot 51) Deze is voorzien van zegels en daarop staat tevens vermeld dat de griffierechten zijn betaald op 27 januari 2022. (Voetnoot 52)

Duiding van het oordeel van het hof

Het hof heeft in rov. 2.1. van het bestreden vonnis overwogen dat [verweerder] “tijdig en op de juiste wijze” in hoger beroep is gekomen en daarin kan worden ontvangen. Dat oordeel wordt in cassatie niet bestreden. Dat lijkt mij overigens terecht. Uit hetgeen ik in randnummers 3.17-3.20 hiervoor uit het procesdossier naar boven heb gehaald, blijkt mijns inziens dat sprake is geweest van een zogenoemd schoonheidsfoutje bij het indienen van de akte van appel door [verweerder]. (Voetnoot 53) Dat schoonheidsfoutje bestond erin dat zij onverhoopt niet het juiste e-mailadres heeft gebruikt voor het indienen van haar akte van appel op 3 december 2021. Door een administratieve vergissing van de griffie van het gerecht/hof (zie randnummer 3.18 hiervoor) is de akte van appel vervolgens niet binnen korte tijd doorgezonden naar het juiste e-mailadres waardoor de akte van appel van [verweerder] pas op 19 januari 2022, en dus niet onverwijld (zie randnummer 3.6 hiervoor), door de griffier in het algemeen register is geregistreerd (zie randnummer 3.19 hiervoor). In een beschikking van 25 januari 2019 heeft Uw Raad over een enigszins vergelijkbaar geval als volgt geoordeeld:

“3.4.4 (…) De rechtbank heeft ten onrechte overwogen dat het hoger beroep door indiening van het beroepschrift bij de rechtbank Gelderland, locatie Zutphen, bij de verkeerde instantie is ingediend. Nu het beroep zich richtte tegen een beschikking van een rechter-commissaris in de rechtbank Gelderland, was de juiste instantie de rechtbank Gelderland en niet een bepaalde locatie binnen die rechtbank, ook niet als de rechtbank voor het indienen van stukken een bepaalde locatie zou hebben aangewezen. Het faxbericht is dan ook tijdig (…) bij de juiste instantie binnengekomen.

Opmerking verdient dat ook indien het beroepschrift zou zijn ingediend bij het verkeerde gerecht, het stuk had moeten worden doorgezonden naar het juiste gerecht, en in dat geval het tijdstip van indiening bij het verkeerde gerecht bepalend zou zijn geweest voor de ontvankelijkheid van het hoger beroep (HR 23 september 2011, ECLI:NL:HR:2011:BT2416).” (Voetnoot 54)

In de aangehaalde beschikking van 23 september 2011 van Uw Raad ging het om het volgende:

“3.3 Het gaat hier om het geval dat een verzoekschrift is gericht aan het juiste gerecht, maar vanwege de verzoeker wordt ingediend bij een ander gerecht. Verwacht mag worden dat de griffie van dit laatste gerecht deze fout binnen korte tijd onderkent en het verzoekschrift dan onverwijld doorgeleidt naar het juiste gerecht.

Deze doorgeleiding zal echter in de praktijk niet altijd dezelfde dag (kunnen) plaatsvinden, zoals de feiten van deze zaak illustreren. Een redelijke, met de eisen van een goede procesorde verenigbare wetstoepassing brengt daarom mee dat een dergelijk verzoekschrift geacht wordt te zijn ingediend op het tijdstip van binnenkomst bij het andere, verkeerde gerecht. Doordat de griffie van dit gerecht, evenals de griffie van het juiste gerecht, de ontvangst en het tijdstip van het verzoekschrift registreert en behoort te registreren, staan de ontvangst en het tijdstip daarvan met de vereiste mate van zekerheid vast.

De man heeft het appelverzoekschrift dus binnen de termijn ingediend. (…)” (Voetnoot 55)

De fictie van een registratiedatum op (of kort na) 3 december 2021 dient in dit geval uiteraard niet door te werken in de termijn voor het indienen van de memorie van grieven. Als dat wel het geval zou zijn, zou [verweerder] immers in het geheel geen gelegenheid meer hebben gehad om een memorie van grieven in te dienen, nu de daarvoor geldende driewekentermijn (zie randnummer 3.7 hiervoor) dan op 19 januari 2022 al ruimschoots was verstreken. Volgens het Curaçaose appelprocesrecht is voor het indienen van de memorie van grieven de registratiedatum van het hoger beroep beslissend (zie ook randnummer 3.7 hiervoor). Zoals blijkt uit randnummer 3.19 hiervoor heeft de griffier het hoger beroep op 19 januari 2022 (“per vandaag”) geregistreerd. De driewekentermijn voor het indienen van de memorie van grieven is dus per die datum gaan lopen en niet reeds op (of kort na) 3 december 2021. Dat volgens het Curaçaose appelprocesrecht het niet-indienen van een memorie van grieven op zichzelf nog niet fataal is (zie randnummer 3.10 hiervoor) maakt mijns inziens ook niet dat administratieve vergissingen van de griffier zoals hier aan de orde ertoe zouden moeten leiden dat in het geheel geen mogelijkheid meer zou bestaan tot het indienen van een memorie van grieven. (Voetnoot 56)

Bespreking van de klachten van onderdeel 1

Tegen deze achtergrond keer ik terug naar de klachten van het onderdeel die in randnummer 3.2 hiervoor zijn opgesomd onder (i) tot en met (iv) en nader zijn toegelicht in de procesinleiding op p. 4-5.

Ad (i): geen apparaatsfout

Het onderdeel neemt op zichzelf juist tot uitgangspunt dat in deze zaak geen sprake is van apparaatsfouten in de door het onderdeel bedoelde, strikte zin. (Voetnoot 57) Dat is echter ook niet wat het hof in rov. 3. met “kennelijk wegens apparaatsfouten” heeft bedoeld. Het hof doelde daarmee op de administratieve vergissingen van de griffier die ertoe hebben geleid dat het hoger beroep van [verweerder] niet onverwijld na het moment van indiening op 3 december 2021, maar pas op 19 januari 2022, in het algemeen register is aangetekend (zie randnummer 3.23 hiervoor). Het onderdeel gaat in zoverre dus uit van een onjuiste lezing van het bestreden vonnis en faalt daarmee bij gebrek aan feitelijke grondslag. Het hof heeft [verweerder] niet door apparaatsfouten “buiten de wettelijke termijn” in de gelegenheid gesteld grieven in te dienen. Nu het hoger beroep kennelijk op 19 januari 2022 (zie randnummer 3.19 hiervoor: “omdat ik het beroep per vandaag heb geregistreerd”) in het algemeen register is aangetekend, is de wettelijke termijn van drie weken voor het indienen van de memorie van grieven (zie randnummers 3.7-3.8 hiervoor) per die datum gaan lopen, en niet reeds op het moment van het indienen van de akte van appel op 3 december 2021. De memorie van grieven is vervolgens binnen die wettelijke driewekentermijn ingediend (zie randnummer 3.20 hiervoor).

Ad (ii): schending ZV en niet-ontvankelijkheid

Het hof heeft in rov. 2.2., eerste zin, overwogen dat, anders dan Cyberluck c.s. stellen, zegels zijn geplakt op de memorie van grieven. Uit het procesdossier is mij gebleken dat dat inderdaad het geval is (zie randnummer 3.20 hiervoor). Voor zover het onderdeel, kennelijk gebaseerd op een digitale versie van de memorie van grieven (zie voetnoot 52 hiervoor), klaagt dat de memorie van grieven niet is gezegeld, mist deze klacht dus feitelijke grondslag. Voor zover ervan zou moeten worden uitgegaan dat de memorie van grieven en/of de akte van appel niet of onvoldoende is/zijn gezegeld, stuit het onderdeel bovendien af op hetgeen het hof in het vervolg, onder verwijzing naar de uitspraak van Uw Raad van 8 februari 1991 heeft geoordeeld. Zoals het hof terecht in rov. 2.2. van het bestreden vonnis heeft overwogen, is de enige sanctie op overtreding van art. 69 lid 1 ZV de sanctie van art. 69 lid 3 ZV. Zou dus juist zijn het betoog van Cyberluck c.s. dat geen of onvoldoende zegels zijn geplakt op de akte van appel en/of de memorie van grieven, leidt dat, nu het hof alsdan in strijd met art. 69 lid 1 ZV wel acht heeft geslagen op de desbetreffende stukken, slechts tot de sanctie van art. 69 lid 3 ZV en dus niet tot aantasting van het bestreden vonnis. Het verweer van Cyberluck c.s. dat het hof in verband met overtreding van art. 69 lid 1 ZV geen acht mocht slaan op de grieven (Voetnoot 58) kan Cyberluck c.s. dus niet baten. Dat verweer gaat uit van een verkeerde lezing van de uitspraak van Uw Raad van 8 februari 1991 en geeft daarmee blijk van een onjuiste rechtsopvatting (zie randnummer 3.16 hiervoor).

Ad (iii): hoger beroep gold als vervallen

Volgens het onderdeel is het hoger beroep vervallen, omdat [verweerder] het verschuldigde griffierecht te laat heeft betaald. Het onderdeel beroept zich in dit verband op art. 270 lid 5 WRvC en het procesreglement van het hof. (Voetnoot 59) Op grond van art. 270 lid 5 WRvC dient het verschuldigde griffierecht binnen de voor indiening van de memorie gestelde termijn te zijn betaald, met als sanctie dat het beroep vervalt en dat de aantekening in het algemeen register wordt doorgehaald (zie ook randnummer 3.11 hiervoor). Ik citeer enkele bepalingen over het griffierecht uit het procesreglement van het hof (zonder voetnoten uit het origineel): (Voetnoot 60)

“Artikel 121. Hoger beroep in EJ-zaken

1. Let op! In hoger beroep in EJ-zaken moet het griffierecht worden betaald gelijktijdig met het beroepschrift, dus binnen zes weken na de bestreden beschikking. Hier bestaat dus een groot verschil met AR-zaken. In AR-zaken heeft men na indiening van de akte van appel binnen zes weken na het bestreden vonnis, nog eens zes weken voor de memorie van grieven en de betaling van het griffierecht. Dit is belangrijk, omdat te late betaling van het griffierecht leidt tot verval van het hoger beroep, met als gevolg dat de bestreden uitspraak onherroepelijk wordt, hetgeen in de meeste gevallen niet kan worden hersteld.(…)

Artikel 131. Memorie van grieven per fax ingediend op de laatste dag

1. Het is geoorloofd in een AR-zaak een memorie van grieven per fax in te dienen. Uiterlijk op de volgende werkdag dient het griffierecht betaald te worden. Voor een indiening per e-mail geldt hetzelfde. (…)

Artikel 132. Geen tijdige betaling van nageheven griffierecht Een redelijke wetstoepassing brengt mee dat artikel 270 lid 5 Rv in dit geval overeenkomstig moet worden toegepast. Het hoger beroep wordt daarom geacht te zijn vervallen.

(…)

Artikel 135. Geldigheidsduur bewijs van onvermogen

Het bewijs van onvermogen moet zijn afgegeven niet eerder dan zes maanden vóór de indiening van het inleidend processtuk bij GEA of Hof. Overigens zal een appellant in de regel een nieuw bewijs van onvermogen nodig hebben (artikel 880 lid 1 Rv).”

De onderhavige zaak is een ‘AR-zaak’ (Voetnoot 61) waarin het blijkens het procesreglement van het hof dus geoorloofd is een memorie van grieven per e-mail in te dienen en waarbij het griffierecht dan op de volgende werkdag betaald dient te worden (zie met name het zojuist geciteerde art. 131 lid 1 van het procesreglement). Dat laatste is hier niet aan de orde, omdat de griffierechten reeds op 27 januari 2022, dus voor het indienen van de memorie van grieven per e-mail op 9 februari 2022, zijn betaald (zie randnummer 3.20 hiervoor). De termijnen van zes weken voor AR-zaken die in art. 121 van het procesreglement van het hof worden genoemd, zijn in het onderhavige geval verkort tot drie weken omdat sprake is van een kort geding (zie ook randnummers 3.6-3.8 hiervoor). De voor indiening van de memorie gestelde termijn van drie weken heeft als gezegd een aanvang genomen op het moment dat de akte van appel is geregistreerd, dus op 19 januari 2022. Vanaf dat moment is de driewekentermijn van art. 270 lid 5 WRvC gaan lopen. De griffierechten zijn dus niet te laat betaald en het hoger beroep kon daarom niet als vervallen worden beschouwd. Voor zover toch aangenomen zou moeten worden dat de betaling van het griffierecht op 27 januari 2022 te laat zou zijn, kan dat mijns inziens nog steeds niet tot cassatie leiden, nu [verweerder] alsdan erop mocht vertrouwen dat de sanctie van art. 270 lid 5 WRvC (het vervallen zijn van het hoger beroep) gelet op de eisen van een goede procesorde niet van toepassing zou zijn, nu haar op 19 januari 2022 nog drie weken gelegenheid was geboden tot het indienen van een processtuk hetgeen in dat geval immers nodeloos zou zijn geweest (zie randnummer 3.11 hiervoor).

Ad (iv): schending hoor en wederhoor en fair trial-beginsel

Onderdeel 1 is dus tevergeefs voorgesteld.

Onderdeel 2: “Onvoldoende toezicht vs illegaliteit sublicentiëring”

Dit onderdeel wenst een richtinggevende uitspraak van Uw Raad over de (il)legaliteit van sublicentieverlening door ‘masterlicentiehouders’ in Curaçao te verkrijgen. (Voetnoot 66) Voordat ik toekom aan de behandeling van de klachten van dit onderdeel, maak ik daartoe eerst enkele inleidende opmerkingen over de aard van de kortgedingprocedure (randnummer 3.33 hierna) en schets ik enige ontwikkelingen in wetgeving, feitenrechtspraak en literatuur over sublicentiëring in het kader van de Landsverordening buitengaatse hazardspelen (randnummers 3.34-3.51 hierna), waarna ik vanaf randnummer 3.52 hierna toekom aan de bespreking van de klachten van dit onderdeel.

Het voorlopige karakter van het kort geding

Ik stel voorop dat de aard van de onderhavige procedure – een kort geding – zich mijns inziens niet leent voor een dergelijke richtinggevende uitspraak. Recent heeft Uw Raad, in een arrest van 31 maart 2023, over de aard van het kort geding overwogen (zonder voetnoten uit het origineel):

“3.2 In kort geding kan de rechter in spoedeisende zaken op grond van een voorlopig oordeel over het geschil van partijen een voorlopige voorziening geven (art. 254 Rv). Het voorlopige karakter van een beslissing in kort geding brengt mee dat aan die beslissing geen gezag van gewijsde toekomt en dat partijen en de rechter niet aan die beslissing zijn gebonden in een bodemprocedure of een later kort geding. Verder geldt dat de beslissing in het dictum van een uitspraak in kort geding vervalt als een andersluidende uitspraak is gedaan in de bodemprocedure. De omstandigheid dat de gevolgen van een in kort geding gegeven voorziening feitelijk onomkeerbaar zijn, staat aan het geven van een dergelijke voorziening niet in de weg.

Gelet op het voorlopige karakter van het kort geding, kan de kortgedingrechter slechts een voorlopig oordeel geven over de rechtsverhouding tussen partijen, en daarover niet een definitieve uitspraak doen. Dit betekent dat in een uitspraak in kort geding geen plaats is voor een verklaring voor recht. De rechter in hoger beroep moet deze regel, die verband houdt met de taak van de rechter in kort geding en van processuele openbare orde is, binnen de omvang van het hoger beroep zo nodig ambtshalve toepassen.” (Voetnoot 67)

Een schets van enige ontwikkelingen in wetgeving, feitenrechtspraak en literatuur over sublicentiëring in het kader van de Landsverordening buitengaatse hazardspelen

Vonnis van het hof van 14 april 2020

De vraag of sublicentiëring al dan niet is toegestaan op grond van de Landsverordening buitengaatse hazardspelen (Voetnoot 68) is al eerder in de feitenrechtspraak aan de orde geweest. Zo wordt in rov. 4.13.-4.14. van het bestreden vonnis verwezen naar het vonnis van het hof in de zaak Cyberluck v. Curator van 14 april 2020. Ik geef de relevante rechtsoverwegingen uit dat vonnis weer:

“4.3. Het Gerecht heeft de vorderingen van de curator [in het faillissement van Stacktrace N.V., die beschikte over een sublicence van Cyberluck, A-G], met uitzondering van de gevorderde verklaring voor recht wegens onbevoegde overdracht van de rechten uit de vergunning, toegewezen en Cyberluck, naast [betrokkene 1] [bestuurder van Stacktrace, A-G], hoofdelijk aansprakelijk gehouden voor de geleden schade respectievelijk het faillissementstekort. Het overwoog, voor zover in hoger beroep van belang:

(…)

(…)

Van ‘overdracht’ als bedoeld in artikel 3 lid 1 Landsverordening buitengaatse hazardspelen is geen sprake. De rechten zijn bij de licentieovereenkomst niet overgedragen maar in gebruik gegeven aan Startrack. Cyberluck is vergunninghouder gebleven, maar heeft door de licentieverlening tegenover Stacktrace als het ware haar exclusieve verbodsrecht 'opgeheven' door Stacktrace toestemming te geven tot het exploiteren van hazardspelen op de internationale markt door middel van servicelijndiensten.” (Voetnoot 69)

Annotatie bij vonnis van het hof van 14 april 2020

Literatuur over sublicentiëring is schaars. In het Caribisch Juristenblad is wel een annotatie bij het vonnis van het hof van 14 april 2020 verschenen van Frielink en Snel, waarin zij onder meer ingaan op de vraag of sublicentiëring al dan niet “door de beugel kan” (met voetnoten uit het origineel):

“11. De vraag rijst of een en ander ook betekent dat de in Curaçao en Sint Maarten ontstane praktijk waarbij de houders van een op grond van de Landsverordening verstrekte vergunning door middel van sublicenties aan derden het recht verlenen om van de vergunning gebruik te maken, niet door de beugel kan. De wet voorziet niet (met zoveel woorden) in de mogelijkheid van het verlenen van sublicenties. Volgens de curator vloeit de onmogelijkheid daarvan uit artikel 3 lid 1 Landsverordening buitengaatse hazardspelen voort. Daarin gaan Gerecht in Eerste Aanleg en Gemeenschappelijk Hof echter niet mee (…).

12. Dat het verlenen van een gebruiksrecht iets heel anders is dan het overdragen van een vergunning moge duidelijk zijn. De vraag is echter of niet op een andere grond zou kunnen gelden dat van de vergunning geen sublicentie mag worden verleend, bijvoorbeeld omdat zulks onverenigbaar is met het systeem van de Landsverordening buitengaatse hazardspelen of op grond van (de aard van) de aan de vergunning verbonden voorwaarden. (Voetnoot 70) Jurisprudentie en literatuur die enige richting zou kunnen geven, troffen wij helaas niet aan. Veel anders zou de eventuele onmogelijkheid van het verstrekken van sublicenties de uiteindelijke uitkomst volgens ons overigens niet maken. In Curaçao is de overheid al decennia bekend met het feit dat door vergunninghouders gebruiksrechten aan derden worden verleend. Vergunningen worden telkens voor vijf jaar verleend en bij geen enkele verlenging heeft de overheid nadere voorwaarden gesteld om het verlenen van gebruiksrechten te beperken of te verbieden. (Voetnoot 71) In 2018 heeft de regering van Curaçao aan de Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties laten weten dat niet gesteld kan worden dat het systeem van master- en sublicenties elke wettelijke basis ontbeert. (Voetnoot 72) Zou het verstrekken van sublicenties strikt genomen niet door de beugel kunnen, dan is hiermee in ieder geval sprake van een bestendig gedoogbeleid.” (Voetnoot 73)

Brief van de regering van Curaçao uit 2018

In de desbetreffende brief uit 2018 van de regering van Curaçao aan de Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkheidsrelaties is, voor zover relevant, het volgende opgenomen (zonder voetnoot uit origineel):

“Vraagt 1:Klopt het dat de op Curaçao gebruikte constructie van master- en sub licenties in de gokindustrie geen wettelijke basis heeft?

Antwoord: Volgens de Landsverordening buitengaatse hazardspelen is de vergunning tot het exploiteren van hazardspelen op de internationale markt door middel van servicelijndiensten niet voor overdracht vatbaar. De Landsverordening verbiedt het overdragen van de vergunningsrechten, maar niet de economische exploitatie van de vergunning in samenwerking met anderen dan de vergunninghouder. Deze samenwerking met anderen wordt in de praktijk aangeduid als sub-licentie. Hoewel de begrippen master- en sublicentie niet wettelijk zijn vastgelegd, kan niet gesteld worden dat de praktijk elke wettelijke basis ontbeert.

De Memorie van Toelichting van de Landsverordening buitengaatse hazardspelen vermeldt:

“Volstaan had kunnen worden met slechts het opheffen van de strafbaarheid van bovenbedoelde activiteiten doch hiermede zou een ongereglementeerde situatie ontstaan, die noch in het belang van de exploitant, noch in het belang van de Nederlandse Antillen is.”

Derhalve is gekozen voor het invoeren van een nieuwe wettelijke regeling, waarvoor de mogelijkheid wordt geschapen tot reglementering van bedoelde activiteiten met betrekking tot buitengaatse hazardspelen. Het onderhavig ontwerp strekt ertoe om de mogelijkheid te creëren voor de overheid om deze activiteiten te controleren ter voorkoming dat de naam van Curaçao en de Nederlandse Antillen op de internationale telecommunicatiemarkt schade ondervindt, alsmede om de strafbaarheid op te heffen van bedoelde hazardspelen.” (Voetnoot 74)

Tussenconclusie

Uit het voorgaande kan worden afgeleid dat de Landsverordening buitengaatse hazardspelen de ontstane praktijk van sublicentiëring expliciet verbiedt noch uitdrukkelijk toelaat. Uit de in het vorige randnummer geciteerde passage uit de memorie van toelichting bij de Landsverordening blijkt wel dat die er mede toe strekt “de mogelijkheid te creëren voor de overheid om deze activiteiten [buitengaatse hazardspelen, A-G] te controleren ter voorkoming dat de naam van Curaçao en de Nederlandse Antillen op de internationale telecommunicatiemarkt schade ondervindt”.

Vonnis in kort geding van de Nederlandse voorzieningenrechter van 20 mei 2022

Ook in het Nederlandse deel van het Koninkrijk heeft de Curaçaose praktijk van sublicentiëring inmiddels tot rechtspraak geleid. Cyberluck heeft in kort geding bij de voorzieningenrechter van de rechtbank Amsterdam (hierna: ‘de voorzieningenrechter’) gevorderd, kort gezegd, dat publicaties van een journalist op onder meer het platform voor onderzoeksjournalistiek Investico en in weekblad De Groene Amsterdammer op voorhand worden verboden. De voorzieningenrechter heeft deze vordering afgewezen:

“3.8. Duidelijk is geworden dat tussen CEG [Cyberluck, A-G] en [naam 3] [naar ik aanneem: [verweerder], A-G] veelvuldig geprocedeerd wordt en dat [naam 3] meermaals rechtszaken verloren heeft, waarbij diverse rechters in kort geding (vonnissen van 6 april 2021 [zie over dit vonnis randnummers 3.42-3.44 hierna, A-G] en 1 december 2021 [het vonnis in eerste aanleg (in de onderhavige zaak), A-G]) hebben overwogen dat de stelling dat CEG illegaal handelt door sublicentiëring feitelijk onjuist en daardoor misleidend is. In deze procedure is [naam 3] echter geen partij en onduidelijk is, of en op welke manier aandacht wordt besteed aan de stellingen van [naam 3] dat sublicentiëring illegaal is en dat er een SLAPP tegen haar gaande is.

Investico c.s. stellen immers dat de publicatie van [naam 1: naar ik aanneem [betrokkene 2], zie voetnoot 76, A-G] gaat over de online-gokmarkt op Curaçao en dat [naam 1] 30 partijen heeft geïnterviewd en meer dan 100 documenten heeft onderzocht en dus een breed onderzoek betreft.

Gegeven de aard van het onderzoek en het brede kader is op voorhand en zonder de publicatie te kennen niet vast te stellen of de publicatie (op onderdelen) mogelijk onrechtmatig jegens CEG zal zijn. Uit het (onherroepelijke) vonnis van het Gemeenschappelijk Hof van 14 april 2020, (r.o. 4.14 en 4.15 [zie randnummer 3.34 hiervoor, A-G]) is wel op te maken dat van ‘onbevoegde overdracht als bedoeld in artikel 3 lid 1 Landsverordening buitengaatse hazardspelen’ geen sprake is. De rechten zijn immers bij het in licentie geven niet overgedragen maar in gebruik gegeven. Het Gerecht heeft in het vonnis van 16 april 2018 [dit betreft de eerste aanleg in de zaak Cyberluck v. Curator (Voetnoot 75), de relevante rov. 4.21. is geciteerd in rov. 4.14. van het vonnis in hoger beroep, zie randnummer 3.34 hiervoor, A-G] de verklaring voor recht dat van onbevoegde overdracht sprake is dan ook geweigerd en dat vonnis blijft in stand. Niet onaannemelijk is dat hieruit volgt, zoals ook door kort geding rechters meermaals overwogen sublicentiëring niet illegaal is. Op dit moment is echter niet bekend of en welke informatie Investico c.s. uit hun onderzoek hebben (anders dan de visie van [naam 3]) die mogelijk tot een andere opvatting leidt. Een verbod vooraf – of een gebod tot onthouding – past dan ook niet. (…)” (Voetnoot 76)

Ontwerplandsverordening op de kansspelen 2021

Ook vanuit wetgevingsperspectief is het onderwerp van sublicentiëring in ontwikkeling. De regering van Curaçao heeft sinds enige jaren een Ontwerplandsverordening op de kansspelen 2021 in voorbereiding. Het is (mij) nog niet bekend wanneer deze landsverordening in werking zal treden. In het advies van de Sociaal-Economische Raad van Curaçao over deze ontwerplandsverordening (hierna ook: ‘de SER’) uit 2021 is over de overgang van het huidige naar het nieuwe licentiesysteem onder meer te lezen:

“Het huidige licentiesysteem wordt gekenmerkt door de zogenaamde master en sublicense holders. De SER gaat daar in deze paragraaf kort op in.

In 1993 voerde Curaçao een raamwetgeving in ter regulering van het aanbieden van kansspelen op afstand. Aanvankelijk ging het hierbij om het aanbieden van gokdiensten per telefoon en later is dit uitgebreid naar het internet. Van de uitgegeven licenties zijn er inmiddels niet zoveel meer over, maar vijf houders van een dergelijke licentie houden zich al bijna twee decennia bezig met het verstrekken van sub licenties aan derden. Middels contracten laten zij derde aanbieders onder hun licentie online kansspelen aanbieden. Omdat de overheid deze raamwetgeving niet verder heeft uitgewerkt door middel van het ontwikkelen van een toezichtstructuur en beleid, zijn deze licentiehouders feitelijk geprivatiseerde toezichthouders geworden en hun contracten en beleid vormen het toezichtkader. Vanaf midden 2000 is de kansspelen sector steeds meer gaan groeien en hebben enkele trustkantoren zich gespecialiseerd in de directievoering en het beheer van de vennootschappen in Curaçao die beschikken over zo’n sub licentie. Momenteel zijn er naar schatting tussen de 700 en 900 van dit soort bedrijven op Curaçao gevestigd.

Met de invoering van de nieuwe kansspelregelgeving zal de bevoegdheid om licenties uit te geven exclusief bij de toezichthouder komen te liggen. Daarmee komt er een einde aan de praktijk van de sub licenties en aan het bestaan van de zogenaamde masterlicentiehouders. (…) Een gefaseerde overgang acht de SER (…) van cruciaal belang.” (Voetnoot 77)

In het desbetreffende SER-advies wordt ook ingegaan op de ‘legaliteit’ oftewel de vraag “hoe de juridische afbakening van een door Curaçao verstrekte licentie eruit zou moeten zien.” Daarbij heeft het advies oog voor “de marktrealiteit van de 21e eeuw” waarmee wordt bedoeld: “aanbieders van online kansspelen bieden bij voorkeur hun diensten op de internationale marktplaats aan, buiten het domein van binnenlands gereguleerde markten.” Deze marktrealiteit heeft er volgens het advies voor gezorgd:

“dat er een internationale markt is ontstaan die niet wordt beperkt door de gebruikelijke binnenlandse regels omtrent geschiktheid, verantwoordelijkheid ten opzichte van spelers, witwassen, belasting afdracht en aansprakelijkheid van bedrijven. In feite betekent dit dat de discrepantie tussen regelgeving en werkelijkheid een machtsvacuüm in het leven heeft geroepen voor de internationale markt voor aanbieders van deze diensten.

Deze situatie waarin talrijke verschillende licentieregimes door landen worden opgezet en die er toe leidt dat veel aanbieders op zoek gaan naar internationale alternatieven, roept om een licentieregime dat geschikt is voor een neutrale internationale marktaanbieding. Curaçao bevindt zich in een positie in de markt waarin de mogelijkheid bestaat om een belangrijke rol te spelen bij het aanbieden van een alternatief, door zijn bestaande licentieregime om te bouwen naar een modern neutraal en internationaal regime. De legaliteit van een dergelijk neutraal regime ten opzichte van licentieregimes in andere landen is mogelijk, indien Curaçao licenties verstrekt aan internationaal opererende bedrijven met het doel en kenmerk dat deze neutraal zijn en niet gericht op een specifiek territorium of land door middel van visuele kenmerken, voorwaarden, taal, betaalmogelijkheden, marketing of klantenservice.” (Voetnoot 78)

De verschillende betekenissen van ‘illegaal’

Ik keer na dit wetgevingsintermezzo terug naar de rechtspraak. Het lijkt mij in dat verband zinvol in te gaan op de verschillende taalkundige betekenissen van ‘illegaal’. (Voetnoot 79) In het Van Dale online woordenboek heeft ‘illegaal’ zowel de betekenis ‘onwettig’ (“in strijd met resp. op een wijze die strijdt met de wet”) als de betekenis ‘onrechtmatig’ (“niet gegrond op, in strijd met recht en billijkheid”). Al meer dan honderd jaar is bekend dat de tweede betekenis in juridische zin ruimer is dan de eerste, (Voetnoot 80) hetgeen overigens ook duidelijk naar voren komt in de hiervoor weergegeven taalkundige betekenissen van ‘onwettig’ als in strijd met de wet en ‘onrechtmatig’ als in strijd met recht en billijkheid. Beide betekenissen komen in het bestreden vonnis aan bod. Ik begrijp het bestreden vonnis namelijk zo dat het hof heeft geoordeeld dat het [verweerder] vrijstaat sublicentiëring ‘illegaal’ te noemen in beide betekenissen van het woord (rov. 4.16.). In de eerste betekenis gaat het om de vraag of de uitgifte van sublicenties als zodanig ‘onwettig’ (contra legem) is. Het hof hoefde en kon daar in dit kort geding geen definitieve uitspraak over doen, maar slechts een voorlopige en heeft in dat kader onder meer geoordeeld dat de uitlating van [verweerder] in deze betekenis “alleszins verdedigbaar” is. De Landsverordening buitengaatse hazardspelen biedt daarover geen klip en klaar uitsluitsel (zie randnummer 3.37 hiervoor). Het hof heeft in dat verband overwogen dat een aantal in rov. 4.15. genoemde omstandigheden “voorshands moeilijk [lijken] te rijmen met enig legitiem doel van deze landsverordening”. Over ‘illegaal’ in de betekenis van ‘onrechtmatig’ hoefde en kon het hof in de onderhavige kort gedingprocedure evenmin een definitieve uitspraak doen. Het hof overwoog onder meer dat de stelling dat de praktijk van sublicentiëring illegaal is “plausibel” is (rov. 4.16.).

Vonnis in kort geding van het gerecht van 6 april 2021

In een vonnis in kort geding van het gerecht van 6 april 2021 tussen Cyberluck en [eiser 1] als eisers en [verweerder] als gedaagde, komen de verschillende betekenissen van ‘illegaal’ ook reeds aan de orde. (Voetnoot 81) [verweerder] heeft blijkens dat vonnis onder meer het volgende aangevoerd:

“4.4. (…) De term “illegaal” die door [verweerder] in het onderschrift is gebruikt is een ruim begrip en wordt door een journalist anders gebruikt dan bijvoorbeeld door een jurist. Een journalist kijkt naar wat er in casu wel of niet is gedaan, concludeert dat Cyberluck als vergunninghouder zich niet aan de voorwaarden heeft gehouden en geen toezicht op de sublicentiehouders heeft uitgeoefend. [verweerder] kijkt als journalist verder naar het feit dat de overheid stil zit, naar wat voor bedrijven er achter de sublicentiehouders zitten, wat er gebeurt in het buitenland op dit gebied, hoe er daartegen in de praktijk wordt gekeken en bestempelt dit als ‘illegaal’. (…).”

Het gerecht overwoog in dat kortgedingvonnis over de betekenis van ‘illegaal’:

“4.9. (…) De term ‘illegaal’ betekent volgens het online Van Dale woordenboek: ‘in strijd met de wet’ en heeft over het algemeen een negatieve bijklank. Voor zover [verweerder] heeft willen betogen dat de term illegaal ruim is en dat ze daarmee niet noodzakelijkerwijs op buitenwettelijke activiteiten heeft gedoeld, had het op haar weg gelegen om, zoals door haar gemachtigde ter zitting is beaamd, een ander woord daarvoor te gebruiken. Dat dat niet de bedoeling van [verweerder] is geweest, betekent immers niet dat bij de lezer de indruk niet zou zijn ontstaan dat Cyberluck c.s. in strijd met de wet sublicenties aan andere heeft verstrekt. (…)”

Dit kortgedingvonnis van 6 april 2021 is voorts van belang in verband met de aan de zojuist geciteerde rechtsoverweging voorafgaande rechtsoverweging 4.8., waarin het gerecht onder meer heeft overwogen:

“4.8. Het gerecht stelt bij haar beoordeling voorop dat tussen partijen onweersproken vast staat dat Cyberluck sinds 1996 over een vergunning voor het exploiteren van hazardspelen op de internationale markt beschikt. Voorts staat tussen partijen vast dat het conform de wet niet ongeoorloofd is om op basis van die vergunning sublicenties aan andere exploitanten van kansspelen te verstrekken (…)” (Voetnoot 82)

Tussenvonnis van het gerecht in eerste aanleg van Sint Maarten van 11 januari 2022

Het gerecht stelde in het kortgedingvonnis van 6 april 2021 dus ‘illegaal’ in de betekenis van ‘onwettig’ centraal en meende dat partijen het erover eens waren dat subliciëntering in die betekenis niet ongeoorloofd is (hetgeen [verweerder] in de onderhavige procedure ontkent). Inmiddels wordt over ‘illegaal’ in de betekenis van onwettig in de overzeese feitenrechtspraak ook wel anders geoordeeld. (Voetnoot 83) Zo heeft het Gerecht in eerste aanleg van Sint Maarten (waar dit fenomeen kennelijk eveneens speelt, zie ook randnummer 3.35 hiervoor) in een tussenvonnis van 11 januari 2022 voorshands geoordeeld dat sublicentiëring in die zaak contra legem is:

“4.1. Voorshands is het Gerecht van oordeel dat de IMA [Internetcasino Management Agreement, A-G] op grond van de bepaling van artikel 3 lid 1 van de Landsverordening niet geldig is mede in verbinding met van artikel 5 lid 2 van de IMA (vergelijk hiervoor artikel 3:40 BW). De term 'overdracht' van artikel 3 van de Landsverordening dient hier niet alleen in goederenrechtelijke betekenis te worden opgevat, maar ook huur of andere verbintenissenrechtelijke constructies op grond waarvan een ander dan de vergunninghouder tot exploitatie van de gokvergunning in staat wordt gesteld, dienen onder 'overdracht' te worden verstaan.

De IMA is gesloten tussen Playmaster en Atlantis op grond waarvan het Gerecht voorshands van oordeel dat deze overeenkomst bewerkstelligt dat de gokvergunning aan Atlantis wordt overgedragen in de zin van artikel 3 lid 1 van de Landsverordening. Deze overeenkomst is voorshands op grond van artikel 3:40 BW ongeldig. De eventuele ongeldigheid van deze overeenkomst betekent in elk geval dat prestaties op grond van de IMA niet kunnen worden afgedwongen en dat reeds verrichte prestaties zonder rechtsgrond zijn verricht. (…)” (Voetnoot 84)

Vonnis in kort geding van het gerecht van 24 oktober 2022

Het gerecht heeft zich in een vonnis in kort geding van 24 oktober 2022 in een zaak tussen [verweerder] en onder andere Cyberluck en [eiser 1] bij dit oordeel aangesloten (voetnoten overgenomen uit het origineel):

“4.7. Het Gerecht ziet aanleiding – hoewel niet verplicht (Voetnoot 85) – om deze met EHRM jurisprudentie gelardeerde uitspraak [bedoeld is: GHvJ 11 oktober 2022, ECLI:NL:OGHACMB:2022:104, waarover voetnoot 83 hiervoor, A-G] te volgen. Uit het tussenvonnis van 11 januari 2022 van het GEA van Sint Maarten (SXM2020000650/2020000654) (Voetnoot 86) kan worden afgeleid dat de praktijk van sub-licentiering ook in Sint Maarten kritisch dient te wordt benaderd en wellicht (Voetnoot 87) zelfs contra legem is. Wanneer een journalist hierover uitlatingen doet en over deze praktijk publiceert behoort een journalist inderdaad niet met SLAPP (Voetnoot 88) zaken te worden bestookt in een poging haar of hem het zwijgen op te leggen.” (Voetnoot 89)

In dit vonnis van 24 oktober 2022 komen ook de grenzen van de kort gedingprocedure aan bod (zie ook randnummer 3.33 hiervoor):

“4.12. (…) In kort geding kan het Gerecht niet uitspreken dat de praktijk van sub-licenti[ë]ring uitdrukkelijk is verboden: (…) Een bodemprocedure zal hierover uitsluitsel moeten bieden.”

Vonnis van het gerecht van 20 maart 2023

In een vonnis van het gerecht van 20 maart 2023 wordt de vraag naar de ‘onwettigheid’ van subliciëntering in het midden gelaten, maar wordt die wel onrechtmatig geoordeeld:

“4.2 Het gerecht laat [i]n het midden of de ingebruikgeving door GSP [Gaming Service Provider N.V., de ‘master licence holder’, A-G] van haar vergunning aan het casino kan worden aangemerkt als een overdracht in de zin van de Landsverordening (die verboden is (…)). Is dat het geval, dan zou die ingebruikgeving nietig kunnen zijn. Hoe dan ook: onrechtmatig is de ingebruikgeving, onder de minimale waarborgen voor naleving van de Landsverordening en de vergunningsvoorwaarden waaronder deze heeft plaatsgevonden, zeker. Het gerecht heeft dit inmiddels meermalen beslist, evenals het Hof in zijn vonnis van 14 april 2020 inzake Cyberluck/curator Stacktrace (ECLI:NL:OGHACMB:2020:77 [zie randnummer 3.34 hiervoor, A-G]). Kort gezegd: de Landsverordening en de vergunning scheppen waarborgen voor de consument (speler) dat de vergunninghouder opereert overeenkomstig de regels van fair play die in de Landsverordening en de vergunning zijn verwoord. Daarbij hoort de regel dat behaalde winsten worden uitgekeerd (artikel 17 van de vergunning). GSP is voor de naleving van die regels verantwoordelijk en daarop wordt door het Land toezicht gehouden, waardoor overtredingen kunnen worden gesanctioneerd jegens de vergunninghouder. De derde aan wie de vergunning in sub-licentie wordt verstrekt, is aan generlei preventief of repressief toezicht onderworpen: die kan als het ware zijn gang gaan. Deze wijze van ingebruikgeving door GSP aan het casino doet de rechtsbescherming van spelers in zodanige mate teniet dat sprake is van onrechtmatig handelen jegens de individuele speler.” (Voetnoot 90)

Vonnis van het gerecht van 13 maart 2023

Ook in een vonnis van het gerecht van 13 maart 2023 wordt de vraag naar ‘onwettigheid’ van sublicentiëring min of meer (“lijkt strijdig”) in het midden gelaten en wordt die onrechtmatig geoordeeld:

“3.3.15 Aldus heeft Cyberluck haar vergunning (licentie) in gebruik gegeven aan Suncast. Dit wordt door partijen en hier verder aangeduid als sub-licentie, waarvoor Cyberluck aan Suncast ook een license certificate heeft verstrekt (…). Eén en ander lijkt strijdig met het verbod van overdracht van de vergunning van artikel 3 lid 1 van de Landsverordening, al is aannemelijk dat Cyberluck zich hiertoe bevoegd achtte gelet op onder meer de verklaring van het Ministerie van Justitie (…). Hoe dan ook: Cyberluck heeft zichzelf door deze sub-licentiëring niet ontslagen uit haar verplichtingen krachtens de Landsverordening en de vergunning, met name ook niet uit de verplichting tot betaalbaarstelling van het prijzengeld, waarop artikel 17 lid 2 van de vergunning ziet. Een door de vergunninghouder zelf bewerkstelligd ontslag uit publiekrechtelijke verplichtingen zoals de voort durende voldoening aan kwaliteits- en zorgvuldigheidsnormen om voor de vergunning in aanmerking te (blijven) komen, is rechtens ontoelaatbaar. Een dergelijk ontslag uit die verplichtingen zonder gelijktijdige (eveneens publiekrechtelijk te handhaven) oplegging van dezelfde verplichtingen aan de sub-licensent zou immers elke door de consument aan de Landsverordening en de vergunningsvoorwaarden te ontlenen en zo nodig af te dwingen rechtsbescherming teniet doen. De Landsverordening en de vergunning dienen niet slechts het belang van de vergunninghouder en de Curaçaose economie maar hebben consumentenbescherming mede ten doel. Dit volgt impliciet uit de Memorie van Toelichting bij de Landsverordening: “Teneinde deze activiteiten te kunnen ontplooien dient de strafbaarheid hiervan te worden opgeheven, alsook dient het wettelijk kader te worden geschapen, waarbinnen deze activiteiten kunnen plaatsvinden. In het verleden werd ter bevordering van het toerisme de Landsverordening Hazardspelen 1948 (P.B. 1948, no. 138) ingevoerd. Deze wettelijke regeling werd destijds ingevoerd om het mogelijk te maken hazardspelen te exploiteren louter ter bevordering van het toerisme.

(…) De zorg voor de regeling van de belangen betreffen het exploiteren van hazardspelen op andere gebieden en voor andere doeleinden is voorbehouden gebleven aan het Land. (...) Derhalve is gekozen voor het invoeren van een nieuwe wettelijke regeling, waarvoor de mogelijkheid wordt geschapen tot reglementering van bedoelde activiteiten met betrekking tot buitengaatse hazardspelen. Het onderhavig ontwerp strekt ertoe om de mogelijkheid te creëren voor de overheid om deze activiteiten te controleren ter voorkoming dat de naam van Curaçao en de Nederlandse Antillen op de internationale telecommunicatiemarkt schade ondervindt (...).” Aldus is ook beslist door het Hof in zijn vonnis van 14 april 2020 inzake Cyberluck/curator Stacktrace (ECLI:NL:OGHACMB:2020:77) onder 4.5 [zie randnummer 3.34 hiervoor, A-G]: (…)

In het licht van het verzoek van Cyberluck c.s. om een richtinggevende uitspraak van Uw Raad (zie randnummer 3.32 hiervoor) is het vermelden waard dat gedaagden in de in het vorige randnummer aangehaalde zaak, onder wie Cyberluck, kritiek hebben geuit op de veronderstelde afstemming door feitenrechters van hun ‘beleid in gokzaken’, waaraan het gerecht in die zaak de volgende – mijns inziens treffende – overweging heeft gewijd:

“3.3.22 Anders dan in een casino, waar (als het goed is) het blinde toeval bepaalt of een inzet al dan niet wordt beloond, wordt in de rechtspraak (als het goed is) de inzet – de door partijen aangevoerde feiten voor zover vastgesteld en de relatieve kracht en juistheid van hun argumenten – al dan niet beloond door rechtstoepassing. Het spreekt voor zich dat rechters onderling, met name wanneer zij in dezelfde rang tot één rechterlijke instantie behoren, regelmatig overleggen over wat het toe te passen recht meebrengt voor de te nemen beslissingen in concrete gevallen. Dat geldt zeker voor gelijksoortige zaken waarvan de rechters weten of redenen hebben te verwachten dat er meer aanhangig zullen worden gemaakt. De rechters doen dit ter bevordering van de rechtseenheid en beogen daarmee de rechtszekerheid voor partijen, en voor de samenleving in het algemeen, te dienen. Overigens is geen rechter verplicht, formeel noch materieel, om de zienswijze te volgen van een meerderheid van zijn collega's of van het gerechtsbestuur over de wijze van afdoening van een bepaalde zaak of categorie van zaken.” (Voetnoot 92)

Conclusie

Uit het voorgaande maak ik op dat niet (zozeer) sprake lijkt te zijn van een gebrek aan richtinggevende rechtspraak over de (il)legaliteit van sublicentiëring, maar dat het door Cyberluck veronderstelde ‘beleid in gokzaken’ zich in de feitenrechtspraak kennelijk niet in de door haar gewenste richting lijkt te bewegen. In de feitenrechtspraak is immers een (voorzichtige (Voetnoot 93)) tendens te bespeuren dat subliciëntering onder omstandigheden niet alleen onrechtmatig kan zijn, maar ook onwettig (vergelijk randnummers 3.34, 3.42-3.49 hiervoor). Hoe dat ook zij, de onderhavige zaak – een kort geding – leent zich mijns inziens niet voor een richtinggevend oordeel van Uw Raad over de (il)legaliteit van sublicentiëring (zie ook randnummers 3.33 en 3.47 hiervoor), nog daargelaten dat in de ruime betekenis van ‘illegaal’ als onrechtmatig een algemeen oordeel ook moeilijk is te geven, omdat dat sterk contextueel afhankelijk (op basis van welke vergunningsvoorwaarden, jegens wie, et cetera) is. Over ‘illegaal’ in de betekenis van ‘onwettig’ merk ik, in lijn met de doctrine (zie randnummer 3.35 hiervoor), nog op dat daarvoor verder gekeken moet worden dan de tekst van de Landsverordening (zie over de strekking van de Landsverordening buitengaatse hazardspelen ook randnummers 3.37 en 3.49 hiervoor). Het hof spreekt in rov. 4.14. van het bestreden vonnis van “een teleologische uitleg”. Het voorshandse oordeel van het hof in rov. 4.15. dat de aldaar genoemde omstandigheden moeilijk lijken te rijmen met enig legitiem doel van de Landsverordening buitengaatse hazardspelen, kan ik in dat licht bezien goed volgen.

Bespreking van de klachten van onderdeel 2

Het subonderdeel beroept zich op de volgende randnummers uit het inleidende verzoekschrift in kort geding:

“15. Verzoeksters wijzen erop dat [verweerder] bij vonnis van 6 april 2021 (kenmerk CUR202100501) in een soortgelijke zaak reeds is veroordeeld voor exact hetzelfde vergrijp, r.o. 4.8. van dat vonnis laat zich als volgt lezen:

[hier volgt het citaat uit rov. 4.8. van dat vonnis, weergegeven in randnummer 3.44 hiervoor, A-G]

(…)

19. NB: [eiser 1] en Cyberluck hebben in aanloop naar het bovenvermelde vonnis zeer uitgebreid uiteengezet waarom niet kan worden gesteld dat het zogenoemde sublicentiëren illegaal is. Ten overvloede wordt een kopie van dat verzoekschrift (zonder producties) in het geding gebracht als Productie 6. Ten overvloede menen Verzoeksters, nu [verweerder] zelf reeds erkende, U zie het vorige onderdeel van dit verzoekschrift, dat zij met het woord “illegaal” niet noodzakelijkerwijs op buitenwettelijke activiteiten doelt.

(…)

22. Samengevat: [verweerder] heeft met de opmerking dat Cyberluck illegale sublicenties verstrekt onrechtmatig jegens Cyberluck gehandeld. Voorts heeft zij ook onrechtmatig jegens [eiser 1] gehandeld door te stellen dat zij illegale sublicenties verstrekt en, althans haar met naam en toenaam als de verantwoordelijke persoon in verband te brengen met (het leiding geven aan) die door [verweerder] zo gestelde illegale activiteiten. Ook geldt dit voor Pearl en [eiser 3], nu wordt geïmpliceerd dat die leiding zouden geven aan die illegale sublicentie activiteiten. Verzoeksters ondervinden hiervan schade en met name [eiser 1] en [eiser 3] ondervind[en] hiervan last in de persoonlijke en zakelijke levenssfeer. [verweerder], zeker als zelfbenoemd onderzoeksjournalist zou beter moeten weten, zeker omdat zij reeds voor exact hetzelfde vergrijp reeds eerder is veroordeeld en daarmee een vonnis dan dit gerecht naast zich neerlegt alsof het niet zou bestaan.

(…)

25. De gehele inkleding van de drie Publicaties is onrechtmatig, nu [verweerder] bewust suggereert dat een directie (gevoerd door Pearl) onder een illegale sublicentie van Cyberluck (althans verleend door [eiser 1]) illegale kansspelen exploiteert en daarmee zou witwassen. Het doet het voorkomen alsof de bedrijfsactiviteit van Cyberluck, en het verlenen van sublicenties, illegaal is, waarvan het tegendeel – onder meer – in rechte reeds is komen vast te staan. Het is volstrekt helder dat de sublicenties niet met enig onderzoek te maken hebben.

(…)

29. Alsof dit alles niet genoeg is, is gedaagde niet alleen bij het bovenvermelde vonnis van 6 april, maar ook bij vonnis van 22 januari 2021 door het gerecht voor een soortgelijk vergrijp veroordeeld. De overweging die het GEA in r.o. 4.5. heeft gegeven in het vonnis tegen Gedaagde van 22 januari 2021 (kenmerk CUR202100073) doet ook hier onverkort opgang:

‘Gelet op het verhandelde ter zitting baseert gedaagde haar verwijt jegens eiser op een reeds langer lopende strijd tegen de overheid en diverse instanties in verband met falend toezicht op de online gaming industrie. Dat falend toezicht leidt er volgens gedaagde toe dat de online gaming industrie zich met gebruikmaking van de trustsector, die ook de andere kant op kijkt, schuldig kan maken aan illegale activiteiten die vele spelers duperen en die vervolgens nergens terecht kunnen.

Los van het feit dat in zijn algemeenheid voor de strijd van gedaagde rechtvaardiging zou kunnen worden gevonden in de door gedaagde geschetste geschiedenis en de reeds vastgestelde misstanden, levert dat op zichzelf geen rechtvaardiging op voor de stelling dat in dit specifieke geval op voorhand en zonder gedegen (juridisch) onderzoek vaststaat dat eiser zich schuldig maakt aan de gestelde suggestie die volgt uit de publicaties.

Voor zover al zou moeten worden aangenomen dat [partij] door de overtreding van [overtreder] tenminste de schijn tegen heeft, is dat nog steeds, zonder nadere onderbouwing, onvoldoende grondslag voor het gesuggereerde aan eiser gemaakte verwijt. Dat eiser eerder met misstanden in de industrie in verband is gebracht of dat er eerder door het Hof een bestuurder van een vennootschap aansprakelijk is gehouden voor misstanden in de sector is daartoe ook onvoldoende.’”

Het subonderdeel beroept zich verder op de volgende passage uit de pleitnota in eerste aanleg, p. 2-4, waar ik onder meer het volgende lees:

“De vordering is duidelijk uiteengezet: (…)

[verweerder] wordt geacht te weten, gezien haar eigen onderzoeken waar zij zich op beroept als de door haar in het eerdere kort geding (KG CUR202100501 – zie Productie 11) zelf aangevoerde verwijzing naar geldende rechtspraak – U zie onderdeel 12 van het verzoekschrift in die kortgedingprocedure KG CUR202100501, overgelegd als Productie 6 – dat niet kan worden gesteld dat Cyberluck illegale sublicenties uitgeeft.

R.o. 4.21. van het aldaar geciteerde hof vonnis van 14 april 2020 [zie randnummer 3.34 hiervoor, A-G] is hierover glashelder: (…)

Cyberluck beschikt sedert 1996 over de vergunning ingevolge de Landsverordening buitengaatse hazardspelen tot het exploiteren van hazardspelen op de internationale markt, wat in de wandelgangen is gaan heten “master license holder” en ten welke zij de exploitatie van haar vergunning rechtens bevoegd deels aan anderen uitbesteedt. Dat heet in de wandelgangen sublicentiëren. Niemand is van oordeel dat dat illegaal is, de rechtspraak niet, maar ook de wetgever niet. Zie Productie 11, r.o. 4.8. [zie randnummer 3.44 hiervoor, A-G]

(…)

Wat [verweerder] allemaal uitkraamt is dan ook op geen enkele manier pleitbaar te stellen (er bestaat geen enkele twijfel of discussie over), dat Cyberluck bestuurd door [eiser 1] illegale sublicenties zou hebben verleend, en dat Pearl bestuurd door [eiser 3] voor hun werkzaamheden daarvan gebruik hebben gemaakt.”

Het subonderdeel beroept zich voorts op de memorie van antwoord, p. 7. Ik neem aan dat Cyberluck c.s. hier doelen op het verweer tegen grief 10:

“De grief gaat voorbij aan de juridische werkelijkheid die het Hof heeft gegeven in haar vonnis van 14 april 2020 ECL[K]I:NL:OGHACMB:2020:77. Tussen partijen is onweersproken vast komen te staan, dat het op basis van de wet niet ongeoorloofd is om sublicenties te verstrekken. Feit is en blijft dat [verweerder] heeft erkend dat zij de gewraakte artikelen en foto’s heeft geplaatst waarin zij stelt dat sublicentiëren illegaal is. Terecht heeft het GEA geoordeeld als in het vonnis is neergelegd.” (Voetnoot 97)

Het subonderdeel beroept zich kennelijk op de Curaçaose pendanten van art. 24-25 Rv. (Voetnoot 99) Het subonderdeel neemt op zichzelf terecht tot uitgangspunt dat Cyberluck c.s. aan hun vordering tot verwijdering en rectificatie van de door [verweerder] geplaatste berichten ten grondslag hebben gelegd dat de door [verweerder] gestelde illegaliteit onjuist is (zie ook randnummer 2.2 hiervoor). Cyberluck c.s. bedoelen daarmee dat de sublicentiëring (uitgifte) niet ‘onwettig’ is (zie randnummers 3.58-3.61 hiervoor). Daarover heeft het hof in rov. 4.16. een voorshands oordeel gegeven (“Dat zelfs de uitgifte van ‘sublicences’ illegaal is,” et cetera). Het hof heeft dus niet slechts geoordeeld dat de illegaliteit van de huidige praktijk van sublicentiëring “plausibel” is. Bij het voorshandse oordeel van het hof “Dat zelfs de uitgifte van ‘sublicences’ illegaal is,” et cetera grijpt het hof in de daaraan voorafgaande rov. 4.14.-4.15. terug op de bedoeling van de Landsverordening buitengaatse hazardspelen. Ook daarmee heeft het hof de Curaçaose pendant van art. 24 Rv niet geschonden. Ik citeer een in dit verband relevante passage uit de toelichting op grief 10 van [verweerder]:

“De wetgever heeft beoogd een mechanisme op te zetten voor verlening van vergunningen voor buitengaatse hazardspelen dat de verleende vergunningen beperkt tot de vergunninghouder en waarbij verdere verspreiding van het gebruiksrecht aan derden niet mogelijk is. Dat is de geest van deze wet hetgeen ook blijkt uit de voorstukken die duidelijk aangeven dat die voorwaarde dwingend is zulks met het oog op de beheersbaarheid van de verantwoordelijkheid van de overheid die anders haar span of control daardoor tot onbevatbare proporties zal zien toenemen. Van de in de wandelgangen gebruikte begrippen ‘master-licentie houders’ en sub-licentiehouders’ kan men van alles vinden, feit is dat Cyberluck de aan haar verleende vergunning voor gebruik ter beschikking stelt aan derden onder wat voor benaming dan ook, in strijd met de bedoeling van de wetgever zoals verwoord in artikelen 1, 3 en 5 Buitengaatse Hazardspelen. Afgaande op het gestelde in het voormelde artikel en de wetshistorie van deze wet zoals blijkt uit de voorstukken en adviezen, kan moeilijk beweerd worden dat de wet zich niet verzet tegen het beschikbaar stellen van de vergunning ter uitvoering door derden daar de aard van dit 'beschikbaar stellen aan derden' uiteindelijk op hetzelfde neer komt als hetgeen de wet juist tracht te verbieden. Ongeacht welke interpretatie-methode er op dit artikel wordt losgelaten (grammaticaal, wetshistorisch of teleologisch), de uitkomst daarvan kan nimmer zijn dat de betreffende wet het punt van de bevoegdheid tot verdere verspreiding van het gebruiksrecht door de (hoofd)vergunninghouder ongeroerd laat hetgeen op haar beurt dan ook niet kan leiden tot de conclusie dat de landsverordeningen geen ‘bepalingen’ bevat die het de vergunninghouder verbiedt de exploitatie van haar vergunning deels aan derden uit te besteden.(…)Welke van de interpretatie methoden hij [de rechter in eerste aanleg, A-G] ook gebruikt zou hebben zou gevergd hebben dat hij niet anders kan dan de hele problematiek te plaatsen in het kader van de BEDOELING van de wetgever, hij kan niet kort door de bocht gaan en stellen dat die wet niet uitbesteding verbiedt, dit terwijl er een duidelijke verbodsbepaling is geformuleerd die grammaticaal misschien betwistbaar is ([verweerder] vindt van niet) maar welke verbodsbepaling niet anders dan gezien moet worden in het kader van wat de wetgever heeft beoogd. (…)”

Voor zover in het kader van dit (sub)onderdeel nog wordt gesteld dat het hof onjuist, althans ontoereikend gemotiveerd, ook niet heeft beslist over de in het naschrift bij de publicaties gestelde vermoeden van de Nederlandse justitie dat de site van de sublicencehouder werd gebruikt als witwasvehikel voor een drugsorganisatie (Voetnoot 101) geldt dat dit deel van het naschrift (zie randnummer 1.9 hiervoor) in de procedure niet ter discussie staat. De vordering tot rectificatie van Cyberluck c.s. (zie ook randnummers 2.2-2.4 hiervoor) ziet namelijk enkel op het aspect van de illegale sublicentiëring (met onderstrepingen van mij, A-G):

“In de oorspronkelijke versie van deze publicatie, heb ik, [verweerder], onderzoeksjournalist, ten onrechte gesteld dat het bedrijf Cyberluck (ook bekend als Curaçao eGaming) onder leiding van haar directeur, [eiser 1], illegaal handelt door het uitgeven van zogenoemde sublicenties voor het aanbieden van kansspelen en dat het trustkantoor Pearl Trust en haar directeur [eiser 3] een illegale sublicentie zou uitbaten. Die stelling is niet gebaseerd op de feiten en daarmee onjuist en misleidend, nu de praktijk van sublicentiëren uitdrukkelijk niet verboden is. Ik beveel aan dat andere media die dit bericht hebben overgenomen, deze rectificatie in hun berichtgeving (het gerecht leest:) overnemen.” (Voetnoot 102)

Het gerecht heeft de vordering blijkens het vonnis in eerste aanleg ook zo uitgelegd:

“De aantijging van [verweerder] aan het adres van eisers komt er – kort gezegd – op neer dat Edobet, bestuurd door Pearl Trust, werkt onder een sublicentie die is verstrekt door Cyberluck en dat dat illegaal is.” (Voetnoot 103)

Onderdeel 2 treft dus geen doel.

Onderdeel 3: “Geen ruimte voor belangenafweging bij feitelijk onjuiste publicaties”

In rov. 3.2 van het vonnis in eerste aanleg heeft het gerecht slechts weergegeven wat Cyberluck c.s. aan hun vorderingen ten grondslag hebben gelegd (zie ook randnummer 2.2 hiervoor). Het gerecht heeft in rov. 4.13 wel het volgende overwogen:

“4.13 De aantijging van [verweerder] aan het adres van eisers komt er – kort gezegd – op neer dat Edobet, bestuurd door Pearl Trust, werkt onder een sublicentie die is verstrekt door Cyberluck en dat dat illegaal is. Dit vormt een zware beschuldiging aan het adres van Cyberluck en Pearl Trust en daarmee aan het adres van [eiser 1] en [eiser 3] als hun respectieve directeuren, met name door het gewicht van het woord “illegaal”. Deze beschuldiging vormt daarmee een ernstige inbreuk op de goede naam van eisers, maar zou ook – indien die beschuldiging juist zou zijn – een mogelijk ernstige misstand signaleren.”

Onder de foto van [eiser 1] is in publicatie 1 het volgende onderschrift opgenomen:

“Curacao is al 25 jaar online gambling wereldleider, maar de overheid int geen belastingen en houdt geen toezicht. Foto [eiser 1], een van de 2 directeuren van ’s werelds grootste casinonetwerk Curacao Egaming (Cyberluck) NV”. (Voetnoot 107)

Onder de foto van [eiser 3] is in publicatie 1 het volgende onderschrift opgenomen.

“Om de mensen achter Edobet zo veel mogelijk buiten beeld te houden, wordt de vennootschap bestuurd door Pearl Trust (“Integrity and honesty are at the heart of business”) waarvan [eiser 3] eigenaar is. Haar corebusiness is het besturen van NV’s die online kansspelen exploiteren / Foto Pearl Trust”. (Voetnoot 108)

Onderdeel 3 treft dus ook geen doel.

Onderdeel 4: “Veegklacht”

De onderdelen 1-3 falen. Onderdeel 4 deelt in het lot van die onderdelen. Dat behoeft geen nadere toelichting.

Slotsom