Civiel recht overig

Het subonderdeel strandt reeds op een gebrek aan feitelijke grondslag door een onjuiste lezing van het bestreden vonnis, voor zover het subonderdeel veronderstelt dat het hof niet voor ogen heeft dat hier sprake is van door CAH c.s. jegens Wijnmakerij opgewekte verwachtingen omtrent de uitoefening van een bevoegdheid van en door een derde.

Dat het hof dit niet voor ogen heeft, blijkt uit niets. Het hof oordeelt nu juist dat CAH c.s. jegens Wijnmakerij “de indruk hebben gewekt dat de toestemming van CCAA slechts een formaliteit zou zijn” (rov. 3.9; zie ook rov. 3.10-3.11). Waarmee het hof dus onderkent dat sprake is van door CAH c.s. jegens Wijnmakerij opgewekte verwachtingen omtrent de uitoefening van een bevoegdheid van en door een derde.

Ook bij juiste lezing van het bestreden vonnis strandt het subonderdeel, dat dan scharniert rond de Provincie Gelderland/Vitesse c.s.-arresten van de Hoge Raad. En wel omdat het subonderdeel in zoverre redeneert vanuit een opvatting die geen steun vindt in het recht.

Het oordeel van de Hoge Raad in genoemde arresten - voor zover hier relevant - komt erop neer dat, gezien de in rov. 4.5 uiteengezette feiten en omstandigheden van dat geval, slechts onder bijzondere omstandigheden plaats is voor het oordeel dat het in rov. 4.3 omschreven handelen van de Provincie Gelderland jegens Vitesse c.s. onrechtmatig is. En dat blijkens rov. 4.6.1-4.7, specifiek de in rov. 4.6.2 sub (i)-(vi) opgesomde feiten en omstandigheden van dat geval, het oordeel in het arrest a quo dat zich zulke bijzondere omstandigheden voordeden onjuist noch ontoereikend gemotiveerd was.

Daarbij draaide het om de vraag naar aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad van een publiekrechtelijke rechtspersoon (de Provincie Gelderland) voor gewekte gerechtvaardigde verwachtingen rond een onbevoegd gedane concrete toezegging vanuit een orgaan van die rechtspersoon (gedeputeerden). Uit genoemd Hoge Raad-oordeel blijkt dat overschrijding van een specifieke wettelijke bevoegdheidsverdeling, aldus dat die gedeputeerden zonder delegatie of goedkeuring achteraf door Provinciale Staten (een ander orgaan van die rechtspersoon) niet bevoegd waren de Provincie Gelderland door die toezegging te binden, niet steeds in de weg staat aan civiele overheidsaansprakelijkheid van die publiekrechtelijke rechtspersoon voor gewekte gerechtvaardigde verwachtingen vanuit dat orgaan.

Hieruit volgt dat deze Hoge Raad-rechtspraak niet één-op-één van toepassing is op het onderhavige geschil tussen Wijnmakerij en CAH c.s. Voor toepassing naar analogie van die rechtspraak vanwege “relevante parallellen” zie ik evenmin grond.

Het gaat in onze zaak om wezenlijk andere verhoudingen, en ook overigens andere feiten en omstandigheden. Zo is in onze zaak geen sprake van een onbevoegd, want in strijd met een specifieke wettelijke bevoegdheidsverdeling gedane concrete toezegging vanuit een orgaan van een publiekrechtelijke rechtspersoon, waarbij mede de vraag speelt of door die handelende actoren een voorbehoud is gemaakt omtrent hun bevoegdheid. Wel van privaatrechtelijke rechtspersonen (ook CAH c.s.) en een onder opschortende voorwaarde gesloten erfpachtovereenkomst, waarbij onbevoegdheid daartoe zich niet voordoet noch sprake is van een concrete toezegging door CAH c.s. jegens Wijnmakerij inzake die voorwaarde, maar de vraag speelt of niettemin CAH c.s. bij Wijnmakerij de gerechtvaardigde verwachting heeft gewekt dat vervulling van die voorwaarde (de daarin bedoelde toestemming (clearance) van CCAA) slechts een formaliteit zou zijn.

Bovendien lijkt het subonderdeel uit te gaan van een verkeerde lezing van deze Hoge Raad-rechtspraak. Anders dan het subonderdeel suggereert, is - ook in de benadering van de Hoge Raad - de Provincie Gelderland ten opzichte van die gedeputeerden en Provinciale Staten geen “derde”. Het gaat daar om enerzijds een publiekrechtelijke rechtspersoon (de Provincie Gelderland) en anderzijds organen van diezelfde rechtspersoon (die gedeputeerden, behorend tot de Gedeputeerde Staten, en die Provinciale Staten). Bovendien overweegt de Hoge Raad daarin nergens, bij wege van “juridisch uitgangspunt”, dat “met name gewicht

te worden toegekend aan de vraag of een voorbehoud is gemaakt ten aanzien van de bevoegdheid van” die gedeputeerden. Zie onder 3.4.4 hiervoor. Ik zie ook overigens geen grond - het subonderdeel noemt zo’n grond ook niet - om, niettemin, voor een geval als het onderhavige toch zo’n “juridisch uitgangspunt” te hanteren.

Daarmee ontvalt reeds de bodem aan het subonderdeel, dat geen verdere behandeling behoeft.

Voor zover het subonderdeel voortbouwt op subonderdeel 1.1.1 strandt het in het voetspoor van subonderdeel 1.1.1, dat faalt. Zie onder 3.4-3.4.9 hiervoor.

Voor het overige strandt het subonderdeel reeds op een gebrek aan feitelijke grondslag door een onjuiste lezing van het bestreden vonnis.

Anders dan het subonderdeel veronderstelt, oordeelt het hof niet in rov. 3.9-3.10 op basis van de in het subonderdeel genoemde omstandigheden sub (i)-(vi) dat “gedragingen van CAH c.s. gerechtvaardigd vertrouwen bij Wijnmakerij konden wekken met betrekking tot de beslissing van een derde (CCAA) over de toelaatbaarheid van de activiteiten van Wijnmakerij op gronden naast het vliegveld”.

Op die in rov. 3.10, eerste zin opgesomde omstandigheden sub (i)-(vi) laat het hof in rov. 3.10, tweede zin volgen dat gezien die omstandigheden CAH c.s., toen zij de voorwaarde van toestemming van CCAA in de definitieve erfpachtovereenkomst wilde laten opnemen, de indruk heeft gewekt dat vervulling van die opschortende voorwaarde geen probleem zou opleveren. Anders dan CAH c.s. meent, is daarmee nog niet gezegd of Wijnmakerij daarop ook mocht vertrouwen (gerechtvaardigd dus). Dit laatste neemt het hof wel aan, blijkens rov. 3.10, derde zin. Maar vanwege een te onderscheiden redenering, die het hof vervolgens uiteenzet in rov. 3.10.

Bovendien: anders dan het subonderdeel verder veronderstelt, redeneert het hof in rov. 3.9-3.10 niet vanuit “de bevoegdheid of mogelijkheid van CAH c.s. om namens CCAA (een van CAH c.s. onafhankelijke, derde partij) verwachtingen te wekken over de vraag of CCAA een clearance zou afgeven voor de activiteiten van Wijnmakerij op gronden naast het vliegveld.” Hetzelfde geldt voor “op dat punt”, waarmee het subonderdeel voortbouwt op deze onjuiste veronderstelling.

Het hof oordeelt wel in rov. 3.9-3.10 - maar dit is iets anders - dat CAH c.s., toen zij de voorwaarde van toestemming van CCAA in de definitieve erfpachtovereenkomst wilde laten opnemen, de indruk heeft gewekt dat vervulling van die opschortende voorwaarde geen probleem zou opleveren. Dat Wijnmakerij daarop ook mocht vertrouwen. En dat CAH c.s. door de indruk die zij door haar feitelijke handelingen heeft gewekt onrechtmatig jegens Wijnmakerij heeft gehandeld, wat naar verkeersopvattingen voor rekening komt van CAH c.s. Daarbij neemt het hof in aanmerking - maar ook dit is iets anders - dat CAH c.s. en Wijnmakerij reeds contractspartners waren nu zij al (mondeling) een gebruikersovereenkomst en een huurovereenkomst hadden gesloten, zoals nader uitgewerkt in rov. 3.11.

Waarom de onder 3.6.4 en 3.6.6 hiervoor samengevatte oordelen van het hof onbegrijpelijk zouden zijn, zet het subonderdeel verder niet uiteen (laat staan met feitelijke grondslag) en valt zonder meer ook niet in te zien. Dit wordt overigens naar de aard niet anders door het in de laatste zin van het subonderdeel bedoelde “feit”. Zie ook onder 3.12.1-3.12.6 hierna. Dan laat ik nog daar dat het subonderdeel, dat trouwens rov. 3.11 onbestreden laat, nergens toelicht dat en waar dit “feit” in feitelijke instanties is aangevoerd en/of vastgesteld.

Voor zover dit aanvoert dat geen sprake kan zijn van enig gerechtvaardigd vertrouwen bij Wijnmakerij dat de toestemming (clearance) van CCAA slechts een formaliteit betrof, reeds omdat - zoals in cassatie (veronderstellenderwijs) tot uitgangspunt dient - CAH c.s. ter zake niets mondeling of schriftelijk aan Wijnmakerij heeft medegedeeld, loopt het subonderdeel erop vast deze (categorische) opvatting geen steun vindt in het recht.

Vertrekpunt is dat het antwoord op de vraag of in een geval als het onderhavige zulk gerechtvaardigd vertrouwen zich laat aannemen, afhangt van de daarin gegeven omstandigheden (uiteraard met inachtneming van het processuele debat ter zake). De omstandigheid dat zulke mondelinge of schriftelijke mededelingen ontbreken, is daarbij vanzelfsprekend niet zonder betekenis, maar evenmin bepalend in die zin dat daarmee ontkennende beantwoording van die vraag ‘dus’ is gegeven. Dit laatste wordt niet anders als daarbij wordt betrokken wat het subonderdeel nog opmerkt onder de vlag van “eens te meer” omtrent opschortende voorwaarde en aard van de rechtsverhouding. Het gaat in zo’n geval immers om ál die gegeven omstandigheden, te bezien in onderling(e) verband en samenhang.

Hieraan doet niet af het Gemeente ’s-Hertogenbosch/

-arrest van de Hoge Raad. Dit betrof een wezenlijk ander geval dan voorligt in onze zaak, want draaide om de te onderscheiden vraag “of een gemeente onjuiste of onvolledige inlichtingen heeft gegeven aan een belanghebbende, naar aanleiding van een door deze gedaan verzoek, over de mogelijkheden die haar regelgeving - in dit geval een bestemmingsplan - die belanghebbende biedt en of die gemeente om die reden onrechtmatig heeft gehandeld jegens de belanghebbende”. Wat de Hoge Raad daarin vervolgens overweegt, en waaruit het subonderdeel put, staat in de sleutel van díe specifieke vraag. Daarmee is nog niks gezegd over het geval dat voorligt in onze zaak.

Voor zover het subonderdeel aanvoert dat het hof hier had moeten onderzoeken of het niet op de weg van Wijnmakerij had gelegen nadere vragen aan CAH c.s. te stellen of onderzoek te doen naar de kans dat CCAA de benodigde clearance zou afgeven, loopt het reeds vast op een gebrek aan feitelijke grondslag door een onjuiste lezing van het bestreden vonnis. Ik licht ook dit toe.

Als gezegd: op de in rov. 3.10, eerste zin opgesomde omstandigheden sub (i)-(vi) laat het hof in rov. 3.10, tweede zin volgen dat gezien die omstandigheden CAH c.s., toen zij de voorwaarde van toestemming van CCAA in de definitieve erfpachtovereenkomst wilde laten opnemen, de indruk heeft gewekt dat vervulling van die opschortende voorwaarde geen probleem zou opleveren. Blijkens rov. 3.10, derde zin oordeelt het hof verder dat Wijnmakerij daarop ook mocht vertrouwen. Waarom dat zo is, zet het hof vervolgens uiteen in rov. 3.10. Zie onder 3.6.4 hiervoor.

Bij dit laatste neemt het hof diverse omstandigheden in aanmerking. Waaronder - zie rov. 3.10, vierde zin - dat Wijnmakerij alle voor de wijnmakerij benodigde vergunningen verzocht en gekregen heeft en dat toestemming van CCAA geen wettelijk vergunningsvereiste is, wat omvat dat die toestemming niet als vereiste in de Curaçaose wetgeving staat (geen wettelijk vereiste is). Genoemd oordeel en vervolg in rov. 3.10, waaronder die in rov. 3.10, vierde zin genoemde omstandigheden, sluiten in dat op Wijnmakerij verder geen onderzoeksplicht rustte wat betreft die (voorwaarde van) toestemming. Dit betekent dat het hof wel degelijk beziet of Wijnmakerij ter zake nadere vragen aan CAH c.s. had moeten stellen/onderzoek had moeten doen, maar die vraag ontkennend beantwoordt. Waarbij het hof dus ook betekenis toekent aan de omstandigheid (dat Wijnmakerij alle voor de wijnmakerij benodigde vergunningen verzocht en gekregen heeft en) dat toestemming van CCAA geen wettelijk vergunningsvereiste is.

Deze uitleg van het bestreden vonnis ligt in lijn met grief 1-3, zoals verstaan door het hof. Waarin Wijnmakerij onder meer aanvoerde, aldus rov. 3.4, dat het vereiste van toestemming van CCAA (voor de vestiging en exploitatie van een wijngaard in de buurt van de luchthaven van Curaçao) niet in de Curaçaose wetgeving is vermeld; daarin staan wel vergunningsvereisten, maar is die toestemming niet als vergunningsvereiste vermeld. En dat Wijnmakerij daarom wat betreft die (voorwaarde van) toestemming geen eigen onderzoeksplicht had. Deze uitleg van het bestreden vonnis strookt verder met rov. 3.11. Daaruit volgt - te bezien ook tegen de achtergrond van rov. 3.9-3.10 - dat van CAH c.s., gelet op de aard en strekking van de reeds tussen partijen gesloten overeenkomsten en op art. 6:2 BW, nader onderzoek mocht worden verwacht naar de risico’s van birdstrikes of andere risico’s voor de burgerluchtvaart alvorens zij de opschortende voorwaarde van die toestemming in de erfpachtovereenkomst dicteerde. Had CAH c.s. dit onderzoek verricht, dan had zij kunnen weten dat die voorwaarde naar alle waarschijnlijkheid nooit in vervulling zou zijn gegaan. Aldus komt het hof ook tot verwerping van het verweer van CAH c.s., samengevat in rov. 3.6, dat zij geen onderzoeksplicht had.

Het voorgaande wordt naar de aard niet anders als daarbij wordt betrokken wat het subonderdeel nog opmerkt onder de vlag van “eens temeer” omtrent opschortende voorwaarde en aard van de rechtsverhouding. Overigens lees ik daarin geen te onderscheiden klacht, althans niet een die voldoet aan de eisen van art. 407 lid 2, aanhef en sub d Rv.

Wat het subonderdeel opmerkt over de toestemming (clearance) van CCAA als opschortende voorwaarde in de erfpachtovereenkomst rechtvaardigt niet de conclusie dat het bestreden oordeel onbegrijpelijk is.

Vooropgesteld: het hof onderkent die opschortende voorwaarde in rov. 3.8 van het bestreden vonnis.

Het moge zo zijn dat verkrijging van die toestemming een kenbaar contractueel voorbehoud vormde voor de juridische verbindendheid van de erfpacht, en dat bij niet-vervulling van die voorwaarde (in welk geval er geen erfpachtovereenkomst tussen partijen tot stand is gekomen) Wijnmakerij het zonder die erfpacht moest stellen. Daarmee is nog geen antwoord gegeven op de te onderscheiden vraag - die het hof beziet vanaf rov. 3.9 - of in de gegeven omstandigheden CAH c.s. de indruk heeft gewekt dat vervulling van die voorwaarde geen probleem zou opleveren en, zo ja, Wijnmakerij daarop ook mocht vertrouwen.

Dat die voorwaarde zo’n voorbehoud vormde, en dat bij niet-vervulling ervan (er geen erfpachtovereenkomst zou zijn tussen partijen, zodat) Wijnmakerij het zonder die erfpacht zou moeten stellen, brengt derhalve niet ‘dus’ mee dat genoemde vraag ontkennend beantwoord moet worden. Dit laatste wordt logischerwijs niet anders indien de stelplicht en bewijslast inzake het vervuld zijn van die voorwaarde op Wijnmakerij zouden rusten, en op CAH c.s. wat betreft het vragen van die toestemming slechts een contractuele inspanningsplicht tot verlening van medewerking daaraan zou rusten. Daarmee is wel iets gezegd over die voorwaarde, maar dat antwoord nog steeds geen gegeven.

Verder geldt dat het bij de beantwoording van die vraag in hoge mate gaat om een waardering van feitelijke aard, die in beginsel is voorbehouden aan het hof. Dat het hof, mede gezien rov. 3.9-3.11, wat betreft diens bevestigende beantwoording van die vraag ruim voldoende inzicht geeft in zijn onderliggende gedachtegang. En dat het in het licht van hetgeen het hof daarbij allemaal betrekt niet onbegrijpelijk is dat het tot die bevestigende beantwoording komt, ook als juist zou zijn wat het subonderdeel opmerkt over die voorwaarde. Zie onder 3.12.4 hiervoor.

Daarbij geldt dat het subonderdeel feitelijke grondslag mist door een onjuiste lezing van het bestreden vonnis, waar het veronderstelt dat het hof geen inzicht geeft in de vraag waarom het niet op de weg van Wijnmakerij had gelegen om nadere vragen aan CAH c.s. te stellen of zelf onderzoek te doen naar de haalbaarheid van de clearance. Dit doet het hof m.i. wel. Zie onder 3.10.4-3.10.7 hiervoor. Opmerking verdient tot slot dat het subonderdeel nergens verwijst naar een stelling van CAH c.s. (laat staan met vindplaats), behoudens de stelling dat op CAH c.s. wat betreft het vragen van die toestemming slechts een contractuele inspanningsplicht tot verlening van medewerking rustte.

Dit behelst het volgende. Voor zover genoemd oordeel is gebaseerd op de vaststelling dat er reeds een concept-erfpachtovereenkomst lag waarbij de toestemming van CCAA geen opschortende voorwaarde was, is dit oordeel onbegrijpelijk. Dit in het licht van het door het hof zelf vastgestelde feit dat Wijnmakerij de in de definitieve erfpachtovereenkomst opgenomen opschortende voorwaarde heeft getekend. Nu in de uiteindelijke versie van de erfpachtovereenkomst een uitdrukkelijke opschortende voorwaarde van de clearance van CCAA was gemaakt, valt immers zonder nadere motivering niet in te zien waarom enig gerechtvaardigd vertrouwen kan worden ontleend aan een eerdere concept-overeenkomst waarin die opschortende voorwaarde nog niet stond, bij gebreke van enige mededeling daarover van de kant van CAH c.s. en van nadere vragen of onderzoek daaromtrent van de kant van Wijnmakerij, waarover het hof niets heeft vastgesteld.

Hier strandt het subonderdeel reeds op een gebrek aan feitelijke grondslag door een onjuiste lezing van het bestreden vonnis. Want anders dan het subonderdeel sub (i) veronderstelt, baseert het hof zijn oordeel in rov. 3.10, derde zin als uitgewerkt in het vervolg van rov. 3.10 dat Wijnmakerij gerechtvaardigd vertrouwde niet (ook) op de in rov. 3.10, eerste zin genoemde omstandigheid dat in de aanloop van de te sluiten erfpachtovereenkomst er reeds een concept-erfpachtovereenkomst lag, waarbij de toestemming van CCAA geen opschortende voorwaarde was. Zie ook onder 3.6.4 hiervoor. En overigens onder 3.12.1-3.12.6 hiervoor.

Dit behelst het volgende. Voor zover genoemd oordeel rust op de vaststelling dat CAH c.s. mondeling heeft toegezegd dat Wijnmakerij de gronden alvast mocht gebruiken en Wijnmakerij vervolgens met haar toestemming is begonnen met voorbereidende werkzaamheden en het planten van de wijnstokken, is het ontoereikend gemotiveerd. Het hof is in dit verband ten onrechte niet ingegaan op de essentiële stelling van CAH c.s. dat zij weliswaar ermee heeft ingestemd dat Wijnmakerij voorafgaand aan ondertekening van de huur- en erfpachtovereenkomst het perceel reeds in gebruik zou nemen, maar Wijnmakerij daarbij uitdrukkelijk erop heeft gewezen dat zij (Wijnmakerij) dat op eigen risico doet en dat de achtergrond van dit verzoek van Wijnmakerij was gelegen in de omstandigheid dat zij op dat moment al wijnstokken had opgekweekt die in volle grond aangeplant moesten worden, omdat zij anders zouden tenietgaan. Het hof diende expliciet op die stelling van CAH c.s. te responderen, omdat daaruit blijkt dat zij (CAH c.s.) bij het gebruik van de gronden door Wijnmakerij een duidelijk voorbehoud heeft gemaakt, zodat Wijnmakerij op basis van dat gebruik niet zonder meer erop mocht vertrouwen (gerechtvaardigd dus) dat het met de clearance van CCAA wel goed zou komen.

Ook hier strandt het subonderdeel reeds op een gebrek aan feitelijke grondslag door een onjuiste lezing van het bestreden vonnis, voor zover het sub (ii) veronderstelt dat naar ’s hofs oordeel Wijnmakerij er op basis van het gebruik van de gronden “zonder meer gerechtvaardigd op mocht vertrouwen dat het met de clearance van CCAA wel goed zou komen”. Het is zonneklaar dat het hof dit nergens oordeelt, ook niet in rov. 3.10. Ook overigens loopt het subonderdeel hier vast. Klaarblijkelijk (zie ook rov. 3.6) leest het hof in de gedingstukken zijdens CAH c.s. niet dat zij haar van begin mei 2014 daterende ‘eigen risico-waarschuwing’ aan het adres van Wijnmakerij waarop het subonderdeel hier doelt, heeft gerelateerd, laat staan op hier relevante wijze, aan de opschortende voorwaarde inzake toestemming (clearance) van CCAA als uiteindelijk opgenomen in de erfpachtovereenkomst van september 2015. Onbegrijpelijk is dit niet, zoals wordt geïllustreerd door de vindplaatsen die het subonderdeel hier noemt. Daarmee is geen sprake van een essentiële stelling van CAH c.s. als bedoeld sub (ii).

Dit behelst het volgende. Voor zover genoemd oordeel rust op de omstandigheid dat er een huurovereenkomst met betrekking tot het Landhuis tot stand was gekomen en de Winery is geopend, is het ontoereikend gemotiveerd. Het hof had in dit verband expliciet moeten ingaan op de essentiële stelling van CAH c.s. dat de huurovereenkomst uitdrukkelijk bepaalt dat deze eindigt als het erfpachtrecht niet daadwerkelijk zou worden gevestigd. Het hof was gehouden die stelling expliciet in zijn oordeelsvorming te verdisconteren, omdat daaruit blijkt dat het lot van de huurovereenkomst en daarmee van de Winery afhankelijk was gesteld van de juridische verbindendheid van de erfpachtovereenkomst en daarmee dus van het voldoen aan de opschortende voorwaarde in de erfpachtovereenkomst. Daarom kon Wijnmakerij aan het sluiten van de huurovereenkomst geen gerechtvaardigd vertrouwen ontlenen over de clearance van CCAA.

Dit behelst het volgende. Voor zover genoemd oordeel rust op de omstandigheid dat Wijnmakerij een leningsovereenkomst heeft gesloten met Korpodeko en CAH c.s. haar daartoe bewogen zou hebben door de indruk te wekken dat de clearance van CCAA slechts een formaliteit was, is het onbegrijpelijk. In de eerste plaats maakt het hof zich aldus schuldig aan een “onbegrijpelijke cirkelredenering”. Het hof baseert het gerechtvaardigde vertrouwen van Wijnmakerij over verkrijging van de clearance namelijk op de omstandigheid dat Wijnmakerij een leningsovereenkomst sloot met Korpodeko. Zij zou die leningsovereenkomst echter hebben gesloten, omdat CAH c.s. de indruk had gewekt dat de clearance van CCAA een formaliteit zou zijn. Het gerechtvaardigde vertrouwen trekt zich in die redenering aan de eigen haren uit het moeras.Ook los daarvan is de oordeelsvorming van het hof op dit punt onbegrijpelijk. Deze “financiering” doet namelijk niet af aan de door Wijnmakerij getekende opschortende voorwaarde met betrekking tot de clearance van CCAA in de erfpachtovereenkomst, althans maakt het hof niet inzichtelijk waarom dat wel zo zou zijn. De “financiering” doet ook inhoudelijk niet af aan de vraag of Wijnmakerij voldeed aan de voorwaarden voor de clearance. Datzelfde geldt voor de “bevestiging van akkoord” met de financiering zijdens CAH c.s. en het te vestigen hypotheekrecht op de erfpachtovereenkomst. Zonder nadere, ontbrekende toelichting van het hof valt evenmin in te zien waarom in dit verband van belang zou zijn dat het een “feit van algemene bekendheid” is dat geldverstrekkers zekerheid willen hebben en voor Korpodeko dit het vestigen van het hypotheekrecht op de erfpachtovereenkomst vormde. Dit feit laat immers onverlet dat, zoals het hof in rov. 3.8 van het bestreden vonnis zelf heeft vastgesteld, de opschortende voorwaarde van de erfpachtovereenkomst niet is vervuld en, aldus nog steeds het hof, er geen erfpachtovereenkomst tot stand is gekomen. Daaruit volgt dat de door Korpodeko gewenste zekerheid niet kon worden verkregen, althans dat die zekerheid afhankelijk was van het verkrijgen van de clearance van CCAA door Wijnmakerij.

Hier strandt het subonderdeel reeds op een gebrek aan feitelijke grondslag door een onjuiste lezing van het bestreden vonnis, voor zover het sub (iv) veronderstelt dat het bestreden oordeel rust op de omstandigheid dat CAH c.s. Wijnmakerij heeft bewogen een leningsovereenkomst te sluiten met Korpodeko door de indruk te wekken dat de clearance van CCAA slechts een formaliteit was, althans dat Wijnmakerij een leningsovereenkomst sloot met Korpodeko. Het is zonneklaar dat het hof dit nergens oordeelt, ook niet in rov. 3.10. Zie mede onder 3.6.4 en 3.6.6 hiervoor. Ook voor het overige loopt het subonderdeel hier vast. Wat betreft de verwijzing naar “een onbegrijpelijke cirkelredenering” volgt dit al uit het voorgaande. Voor hetgeen komt na “Ook los daarvan”, etc. kan ik volstaan met het volgende. De crux van wat het hof overweegt in rov. 3.10 over de kenbare betrokkenheid en wetenschap van CAH c.s. inzake de leningsovereenkomst is dat, gezien de daar uitgelichte aard en voorziene/voorzienbare consequenties van die betrokkenheid en wetenschap, ook dit suggereerde dat volgens CAH c.s. de toestemming van CCAA er wel zou komen (anders had CAH c.s. zich hier niet zo opgesteld) en in het bijzonder het soortelijk gewicht van dit een en ander bijdraagt aan het aannemen van het gerechtvaardigde vertrouwen van Wijnmakerij (“Maar belangrijker nog voor”, etc.). Deze redenering van het hof is prima te volgen. In dit verband behoefde geen verdere toelichting wat het hof overweegt in rov. 3.10, zevende zin over een “feit van algemene bekendheid”; hetgeen het subonderdeel daarover opmerkt sub (iv) aan het slot, onder verwijzing naar rov. 3.8, ziet voorbij aan die crux. Hetzelfde lot treft hetgeen het subonderdeel hier opmerkt over de “financiering”, de “bevestiging van akkoord” en waaraan dit niet zou afdoen; dit ziet eveneens voorbij aan die crux en overigens aan de breder opgezette redenering in rov. 3.10. Zie ook onder 3.12.1-3.12.6 hiervoor.

Dit behelst het volgende. Voor zover genoemd oordeel rust op de vaststelling dat Wijnmakerij alle benodigde vergunningen verzocht en gekregen heeft en dat toestemming van CCAA geen wettelijk vergunningsvereiste was, is dit oordeel ontoereikend gemotiveerd. Het hof is in dit verband met geen woord ingegaan op de essentiële stelling van CAH c.s. dat de clearance van CCAA misschien geen vergunningsvereiste was, maar wel een wettelijk vereiste voor het verrichten van agrarische activiteiten naast het vliegveld. Bovendien laat deze omstandigheid onverlet dat de vereiste clearance als opschortende voorwaarde aan de geldigheid van de erfpachtovereenkomst in de weg stond, zoals het hof zelf in rov. 3.8 van het bestreden vonnis heeft vastgesteld, zodat, nu het hof geen inzicht heeft gegeven in zijn gedachtegang waarom toch van belang zou zijn dat de clearance geen wettelijk vergunningsvereiste was, zijn oordeel evenzeer ontoereikend is gemotiveerd.

Hier strandt het subonderdeel reeds op een gebrek aan feitelijke grondslag door een onjuiste lezing van het bestreden vonnis, voor zover het sub (v) veronderstelt dat het hof geen inzicht geeft in zijn gedachtegang waarom (ondanks rov. 3.8 toch) van belang is dat de clearance geen wettelijk vergunningsvereiste was, zoals vermeld in rov. 3.10, vierde zin. Dit inzicht geeft het hof wel. Zie onder 3.10.4-3.10.7 hiervoor. Daarmee ontvalt tevens de bodem aan wat het subonderdeel verder nog opmerkt vanaf “Bovendien”, etc., hetgeen steunt op die onjuiste veronderstelling. Ook voor het overige loopt het subonderdeel hier vast. Het hof onderkent de stelling van CAH c.s. dat “de toestemming van CCAA wel een wettelijk vereiste

” (zie rov. 3.6). Dit ziet het hof dus als verweer van CAH c.s. tegen de stelling van Wijnmakerij, kort gezegd, dat het vereiste van toestemming van CCAA (voor de vestiging en exploitatie van een wijngaard in de buurt van de luchthaven van Curaçao) niet in de Curaçaose wetgeving is vermeld. Daarin staan wel vergunningsvereisten, maar is die toestemming niet als vergunningsvereiste vermeld, aldus nog steeds Wijnmakerij (zie rov. 3.4 inzake grief 1-3; alsook rov. 3.7, tweede zin, aanhef en sub (iii)). Blijkens rov. 3.10, vierde zin gaat het hof mee met die stelling van Wijnmakerij, daarmee die stelling van CAH c.s. verwerpend. Zie ook onder 3.10.6-3.10.7 hiervoor. Hieruit volgt dat het hof, anders dan het subonderdeel ter zake veronderstelt, wel degelijk expliciet ingaat op die stelling van CAH c.s. Waarom dit laatste niet door de beugel zou kunnen, zet het subonderdeel sub (v) verder niet uiteen: het vervolgt daarin met “Bovendien”, etc., waarover hiervoor. Ook overigens ontwaar ik sub (v) geen separate klacht die nog behandeling behoeft.

Dit behelst het volgende. Voor zover genoemd oordeel verder rust op de vaststelling dat rondom de luchthaven Hato eerder landbouwgrond werd geëxploiteerd, en dat er niet noodzakelijkerwijs causaal verband bestaat tussen de wijngaard van Wijnmakerij en birdstrikes of andere risico’s voor de burgerluchtvaart, is dit oordeel evenzeer ontoereikend gemotiveerd. Het hof had in dat verband expliciet acht moeten slaan op het essentiële betoog van CAH c.s. dat de laatste keer dat agrarische activiteiten plaatsvonden naast of rondom het vliegveld, nog dateerde uit de periode voordat relevante internationale regelgeving over het toestaan van agrarische activiteiten naast een vliegveld in 2001 in Curaçao is geïmplementeerd. Dat het de eerste keer was dat CCAA te maken kreeg met een project als dat van Wijnmakerij. En dat het ook de eerste keer was dat een formeel verzoek werd gedaan in het kader van het hebben van landbouwgrond rondom de luchthaven onder dat nieuwe wettelijke kader. De veiligheid van de luchthaven en het luchtverkeer staan bovendien bovenaan en gaan voor andere economische belangen, zoals CAH c.s. heeft aangevoerd. Deze stellingen zijn essentieel, omdat zij tot geen andere conclusie kunnen leiden dan dat nog niet eerder een verzoek voor agrarische activiteiten aan CCAA was gedaan onder het geldende regelgevende kader, zodat niet relevant is dat misschien in een verder verleden agrarische activiteiten bij de luchthaven zijn verricht. En dat bovendien om die reden allerminst zeker was dat, gelet op het belang van veiligheid van de luchthaven en het luchtverkeer, toestemming zou worden verkregen voor de activiteiten van Wijnmakerij. Dit feit brengt mee dat irrelevant is of noodzakelijk een causaal verband bestaat tussen de wijngaard van Wijnmakerij en birdstrikes of andere risico’s voor de burgerluchtvaart, zoals het hof heeft overwogen.

Dit een en ander baat CAH c.s. evenmin. Lezing van de vindplaatsen die het subonderdeel hier noemt bij dit betoog/deze stellingen van CAH c.s. leert dat wat zij daar heeft aangevoerd, betrekking heeft op de discussie in feitelijke instanties: (a) of toestemming van CCAA een wettelijk vereiste is; en (b) of CAH c.s. de ICAO-regels kende/behoorde te kennen en had moeten weten dat CCAA in strijd met de aanbevelingen van ICAO haar toestemming niet zou geven. Zo verstaat het hof dit klaarblijkelijk, en niet onbegrijpelijk, ook. Op diens oordeel inzake (a) ging ik in onder 3.21.2 hiervoor. Over dit oordeel van het hof klaagt het subonderdeel hier niet. Ik zie trouwens ook niet waarom de stellingname van CAH c.s. waarop het subonderdeel zich hier beroept, dit oordeel ontoereikend gemotiveerd zou maken. Voor (b) geldt dat het hof die stellingen van CAH c.s. onderkent (zie ook rov. 3.6 van het bestreden vonnis), maar blijkens rov. 3.10, twaalfde zin het antwoord op de desbetreffende vraag niet relevant acht gelet op hetgeen het hof daaraan voorafgaand in rov. 3.10 al oordeelt. Waarom dit laatste niet door de beugel zou kunnen, maakt het subonderdeel - dat zich hier, vanaf “Deze stellingen zijn essentieel”, etc., beperkt tot bestrijding van slechts enkele elementen van de vele die het hof daar betrekt in rov. 3.10 - sub (vi) niet duidelijk, in ieder geval niet conform de eisen van art. 407 lid 2, aanhef en sub d Rv. Daarbij komt dat het subonderdeel hier geen recht doet aan wat in die vindplaatsen te lezen valt. Zo staat daar niet dat het de eerste keer was dat “CCAA” te maken kreeg met een project als dat van Wijnmakerij, wel dat dit geldt voor CAH c.s. (“CAH/HASCO”). Bovendien lees ik een betoog van de strekking als het subonderdeel hier presenteert vanaf “Deze stellingen zijn essentieel”, etc. niet in die vindplaatsen. Dat het hof dit klaarblijkelijk evenmin doet (zie ook rov. 3.6), is dan ook niet onbegrijpelijk. Op het voorgaande ketst het subonderdeel sub (vi) af.

Dit behelst het volgende. Voor zover genoemd oordeel rust op de vaststelling dat CAH c.s. zelfs - lopende het onderzoek van ACI - Korpodeko nog zou hebben verzocht over te gaan tot uitbetaling van gelden onder de leningsovereenkomst, en dit veronderstelt dat zij op dat moment ook nog ervan is uitgegaan dat de toestemming van CCAA er wel zou komen, is dat oordeel eveneens ontoereikend gemotiveerd. Het hof verzuimt in dit verband in te gaan op het essentiële betoog van CAH c.s. dat CCAA voor de uitkomst van het onderzoek van ACI al uitdrukkelijk aan CAH c.s. had aangegeven dat de uitkomsten van dit onderzoek niet zouden afdoen aan haar weigering een clearance af te geven. Daaruit volgt immers ontegenzeggelijk dat CAH c.s. op dat moment niet in de veronderstelling verkeerde dat het met die clearance wel goed zou komen.

Ook hier loopt het subonderdeel vast. Het daarin bedoelde betoog dat CCAA “voor” (dus: voorafgaand aan) “de uitkomst van het onderzoek van ACI” al uitdrukkelijk aan CAH c.s. had aangegeven dat de uitkomsten van dit onderzoek niet zouden afdoen aan haar weigering een clearance af te geven, staat zonder meer niet eraan in de weg dat CAH c.s. op een eerder moment gedurende dit onderzoek nog ervan uitging dat de toestemming van CCAA er wel zou komen, zoals besloten ligt in ‘s hofs vaststelling in rov. 3.10, negende zin van het bestreden vonnis (“CAH c.s. hebben zelfs - lopende het onderzoek van ACI -”, etc.). Anders gezegd: uit dit betoog volgt niet ontegenzeggelijk dat CAH c.s., toen zij - lopende dit onderzoek - Korpodeko verzocht over te gaan tot uitbetaling van gelden onder de leningsovereenkomst, niet in de veronderstelling verkeerde dat het met die clearance wel goed zou komen. Het hof leest in de gedingstukken zijdens CAH c.s. geen stelling ter zake die noopte tot een nadere motivering. Onbegrijpelijk is dit niet. Illustratief is dat uit de vindplaatsen die het subonderdeel hier aanhaalt in essentie niet meer blijkt dan genoemd betoog, waarbij CAH c.s. die mededeling van CCAA herleidt tot een e-mail van CCAA van 25 mei 2016. Dit terwijl voordien door Wijnmakerij al was aangevoerd dat

namens CAH c.s. bij brief van 19 februari 2016 - dus ruim drie maanden eerder - Korpodeko heeft verzocht de lening aan Wijnmakerij uit te betalen, aan welk verzoek Korpodeko geen gehoor heeft gegeven. Kortom: hier is geen sprake van een essentiële stelling van CAH c.s. als bedoeld sub (vii).

Een dergelijke toerekening op basis van de hoedanigheid of deskundigheid van CAH c.s. is onjuist, omdat het hof daarmee eraan voorbijziet dat CAH c.s. los staat van CCAA, een derde, tot wiens gemandateerde publiekrechtelijke bevoegdheid het behoort om een clearance voor de activiteiten van Wijnmakerij af te geven, zoals CAH c.s. onderbouwd heeft uiteengezet. Dit is klacht a.

Bovendien ziet het hof eraan voorbij dat CAH en Hasco (CAH c.s. dus) commerciële partijen zijn, zodat onjuist is dat naar verkeersopvatting kan worden toegerekend op basis van enige publiekrechtelijke bevoegdheid of verantwoordelijkheid van CAH c.s. met betrekking tot de clearance voor Wijnmakerij’s activiteiten naast het vliegveld. Die bevoegdheid lag bij CCAA, zoals CAH c.s. uitgebreid onderbouwd heeft betoogd. Dit is klacht b.

In rov. 3.11, voorlaatste zin van het bestreden vonnis zet het hof uiteen dat, gelet op de aard en strekking van de reeds tussen CAH c.s. en Wijnmakerij gesloten overeenkomsten, van CAH c.s. mocht worden verwacht dat zij eerst de risico’s van birdstrikes of andere risico’s voor de burgerluchtvaart zou onderzoeken alvorens zij de opschortende voorwaarde van toestemming van CCAA in de erfpachtovereenkomst dicteerde. Als CAH c.s. dit had onderzocht, zo vervolgt het hof in rov. 3.11, laatste zin, dan had zij kunnen weten dat die voorwaarde naar alle waarschijnlijkheid nooit in vervulling zou zijn gegaan.

Hieruit volgt dat de klacht strandt op een gebrek aan feitelijke grondslag door een onjuiste lezing van het bestreden vonnis, voor zover de klacht met “de hoedanigheid of deskundigheid van CAH c.s.” veronderstelt dat het hof in rov. 3.10-3.11 redeneert vanuit een andere grondslag voor die op CAH c.s. rustende onderzoeksplicht (bij de te sluiten erfpachtovereenkomst) dan genoemde aard en strekking van de reeds tussen CAH c.s. en Wijnmakerij gesloten overeenkomsten. Hetzelfde geldt voor zover de klacht veronderstelt dat het hof in rov. 3.10-3.11 niet onderkent dat CAH c.s. los staat van CCAA, een derde met de in de klacht bedoelde gemandateerde publiekrechtelijke bevoegdheid. Want nergens in rov. 3.10-3.11 komt naar voren dat volgens het hof CAH c.s. niet aldus los staat van CCAA.

Voor het overige loopt de klacht erop vast dat deze niet uiteenzet, en zonder meer ook niet valt in te zien, waarom het hof blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting door die onderzoeksplicht van CAH c.s. aan te nemen op basis van die aard en strekking van de reeds bestaande contractuele rechtsverhouding tussen partijen. Waarbij het hof onderkent dat CAH c.s. los staat van CCAA. Ik teken nog aan dat het hof die onderzoeksplicht van CAH c.s. verder niet in abstracto aanneemt of invult met een op CCAA rustende taak, maar in essentie zo inkleedt dat CAH c.s. zich eerst nader had moeten informeren over genoemde risico’s en aldus over de haalbaarheid van vervulling van die voorwaarde, voordat zij het opnemen van die voorwaarde in de te sluiten erfpachtovereenkomst initieerde (daarbij jegens Wijnmakerij de indruk wekkend dat die toestemming slechts een formaliteit zou zijn).

Een separate motiveringsklacht die nog behandeling behoeft, ontwaar ik hier niet in het subonderdeel.

Deze strandt op een gebrek aan feitelijke grondslag door een onjuiste lezing van het bestreden vonnis, voor zover de klacht veronderstelt dat het hof in het bestreden oordeel eraan voorbijziet dat CAH en Hasco (CAH c.s. dus) commerciële partijen zijn, aldus dat zij - anders dan CCAA - geen publiekrechtelijke bevoegdheid of verantwoordelijkheid hebben met betrekking tot de clearance voor Wijnmakerij’s activiteiten naast het vliegveld. Want nergens in rov. 3.10-3.11 komt naar voren dat het hof inzake de onder 3.31.1 hiervoor bedoelde onderzoeksplicht van CAH c.s. redeneert vanuit zo’n publiekrechtelijke bevoegdheid of verantwoordelijkheid (laat staan van CAH en/of Hasco).

Voor het overige loopt de klacht erop vast dat deze niet uiteenzet, en zonder meer ook niet valt in te zien, waarom het hof blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting door die onderzoeksplicht van CAH c.s. aan te nemen op basis van de onder 3.31.1 hiervoor bedoelde aard en strekking van de reeds bestaande contractuele rechtsverhouding tussen partijen. Waarbij het hof onderkent dat CAH c.s. los staat van CCAA, en niet redeneert vanuit zo’n publiekrechtelijke bevoegdheid of verantwoordelijkheid (laat staan van CAH en/of Hasco). De onder 3.31.3 hiervoor geplaatste aantekening doet ook hier opgeld.

Een separate motiveringsklacht die nog behandeling behoeft, ontwaar ik ook hier niet in het subonderdeel.

Deze strandt op een gebrek aan feitelijke grondslag door een onjuiste lezing van het bestreden vonnis, voor zover de klacht veronderstelt dat het hof in het bestreden oordeel “gedragingen en wetenschap van derden” (niet zijnde CAH c.s.) toerekent aan CAH c.s., althans aan CAH of Hasco. Want nergens in rov. 3.10-3.11 komt naar voren dat het hof inzake de onder 3.31.1 hiervoor bedoelde onderzoeksplicht van CAH c.s. redeneert vanuit zo’n toerekening van gedragingen en/of wetenschap van enige derde (met inbegrip van CCAA) aan CAH c.s., althans aan CAH of Hasco. Aldus is evenmin sprake van enige miskenning door het hof in het bestreden oordeel dat bij zo’n toerekening in het kader van een aansprakelijkheidsvraag terughoudendheid moet worden betracht, of van een onvoldoende motivering door het hof van dit oordeel in verband met die terughoudendheid.

Voor het overige loopt de klacht erop vast dat deze niet uiteenzet, en zonder meer ook niet valt in te zien, waarom het hof blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting door die onderzoeksplicht van CAH c.s. aan te nemen op basis van de onder 3.31.1 hiervoor bedoelde aard en strekking van de reeds bestaande contractuele rechtsverhouding tussen partijen. Waarbij het hof onderkent dat CAH c.s. los staat van CCAA, niet redeneert vanuit enige publiekrechtelijke bevoegdheid of verantwoordelijkheid (laat staan van CAH en/of Hasco), en evenmin redeneert vanuit zo’n toerekening van gedragingen en/of wetenschap van enige derde (met inbegrip van CCAA) aan CAH c.s., althans aan CAH of Hasco. De onder 3.31.3 hiervoor geplaatste aantekening doet ook hier opgeld.

Een separate motiveringsklacht die nog behandeling behoeft, ontwaar ik hier evenmin in het subonderdeel.

Wat betreft stelling (i), het hof onderkent in het bestreden vonnis - zie rov. 3.6 - dat CAH c.s. heeft aangevoerd dat Wijnmakerij “na uitgebreid overleg” akkoord is gegaan met de erfpachtovereenkomst (“waarin de “clearance” van CCAA is opgenomen”), en dat Wijnmakerij “werd bijgestaan door een ervaren corporate and real estate law-jurist”. Uit niets blijkt dat het hof dit vervolgens buiten beschouwing laat in rov. 3.11, waar het tot de feitelijke vaststelling komt dat CAH c.s. de opschortende voorwaarde van toestemming van CCAA in de erfpachtovereenkomst “dicteerde”, wat wil zeggen: dat CAH c.s. die voorwaarde in de concept-erfpachtovereenkomst introduceerde. Zie onder 3.31.3 hiervoor. Stelling (i) staat naar de aard niet in de weg aan die vaststelling en gaf het hof dus geen reden die vaststelling nog weer nader te motiveren.

Wat betreft stelling (ii), die onderkent het hof in rov. 3.6 en verwerpt het al in rov. 3.10, vierde zin. Zie onder 3.21.2 hiervoor. Het hof was niet gehouden dit te herhalen in het vervolg van rov. 3.10 en 3.11, in het bijzonder in het bestreden oordeel aldaar. Dit behoeft geen verdere toelichting.

Het voorgaande slaat reeds de bodem onder het subonderdeel weg.