Parket bij de Hoge Raad, strafrecht overig

De verdachte is bij arrest van 12 juli 2022 door het gerechtshof Den Haag veroordeeld wegens vijf feiten, in twee gevoegde zaken. In cassatie gaat het nog slechts om de feiten 1. en 2. van de zaak met parketnummer 09-202682-20. Dit betreft kort gezegd het feit bedoeld in art. 31 lid 1 WWM, het overdragen van een vuurwapen (feit 1) en het feit bedoeld in art. 26 lid 1 WWM, het voorhanden hebben van een vuurwapen en munitie (feit 2). De verdachte is in eerste aanleg voor deze feiten vrijgesproken.

Het gerechtshof heeft aan de verdachte voor alle feiten tezamen een gevangenisstraf voor de duur van veertien maanden opgelegd, met aftrek van voorarrest. Daarnaast heeft het hof de teruggave aan de verdachte gelast van zes in beslag genomen voorwerpen en de tenuitvoerlegging van een eerder voorwaardelijk opgelegde jeugddetentie. Een en ander als nader in het arrest bepaald.

Het cassatieberoep is ingesteld namens de verdachte en A.A.G. Balkenende, advocaat in Katwijk (Z-H), heeft twee middelen van cassatie voorgesteld.

De verdachte in deze zaak heeft op 6 augustus 2020 een vuurwapen en elf patronen verkocht aan twee opsporingsambtenaren. Dit gegeven als zodanig heeft de verdachte ter zitting in hoger beroep bekend. (Voetnoot 1) Een en ander is gekwalificeerd als het overdragen van een wapen (feit 1) en het voorhanden hebben van datzelfde wapen (feit 2, deel 1) en daarbij passende munitie (feit 2, deel 2). Voor de volledige kwalificatie en bewezenverklaring verwijs ik naar het arrest, dat ook op rechtspraak.nl is gepubliceerd. (Voetnoot 2)

De overdracht van het wapen met patronen vond plaats in het kader van een pseudokoop als bedoeld in art. 126i Sv. Ter zitting is door de raadsman van de verdachte het verweer gevoerd dat de inzet van dit opsporingsmiddel onrechtmatig zou zijn geweest. De middelen in cassatie behelzen een voortzetting van dit verweer. Het eerste middel heeft betrekking op de pseudokoop als zodanig, het tweede middel op het te laat op schrift stellen van het bevel pseudokoop.

Die rechtspraak van het EHRM valt aldus uiteen in twee toetsen, te weten de materiële toets (substantive test) en de procedurele toets (procedural test). (Voetnoot 8) Het zwaartepunt ligt doorgaans op de materiële toets, omdat de procedurele toets pas aan de orde komt als de materiële toets geen eenduidig (dus een inconclusive) resultaat oplevert of wanneer de uitkomst van de materiële toets is dat sprake was van uitlokking (dan gaat het om het daaraan te verbinden rechtsgevolg). (Voetnoot 9)

Die materiële toets is in essentie een (hypothetische) causaliteitsvraag. (Voetnoot 10) Het door het EHRM vooropgestelde criterium is immers of sprake is van “such an influence on the subject [by members of the security forces or persons acting on their instructions] as to incite the commission of an offence that would otherwise not have been committed”. De vraag is dus of de invloed van de autoriteiten de reden is geweest dat het feit is gepleegd. Daarbij maakt niet iedere bemoeienis van de overheid dat van een dergelijk causaal verband sprake is. Het moet immers gaan om “such an influence”, dus een voldoende zwaarwegende mate van invloed, dat kan worden gezegd dat het plegen van het strafbare feit het gevolg is van het ingrijpen van de autoriteiten. Voor een oordeel hierover dient de relatie te worden bezien tussen de feitelijke invloed van de autoriteiten en het feitelijk gepleegde strafbare feit.

Volgens het EHRM kan deze vraag mede worden beantwoord door het handelen van de autoriteiten weg te denken en dan na te gaan of het feit ook dan zou zijn gepleegd. Daarbij kan het behulpzaam zijn vast te stellen of er andere (overwegende) redenen zijn dat het strafbare feit is gepleegd, met name of de verdachte al opzet had op het plegen van dit feit. Daarin zijn twee soorten situaties te onderscheiden. Ten eerste zijn dit de gevallen waarin de autoriteiten betrokken raken bij de voorbereiding van een concreet strafbaar feit. Als dit feit uiteindelijk wordt begaan, dan dient wederom te worden bezien welke feitelijke invloed de autoriteiten op het begaan van dit concrete feit hebben gehad.

Dit kan echter niet in de tweede soort gevallen waarin sprake is van zich herhalende, kortdurende feiten zoals de verkoop van drugs. Het conditio-sine-qua-nononderzoek zal dan uitdraaien op het beantwoorden van de hypothetische vraag of zonder ingrijpen van de autoriteiten soortgelijke feiten zouden zijn gepleegd als het concrete feit waarvoor de verdachte wordt vervolgd. Bij de inzet van pseudokoop zal het strafbare feit dat bestaat uit de aankoop door een opsporingsambtenaar immers zonder meer het gevolg zijn van diens ingrijpen. Waar het dan om gaat, is of zonder dit ingrijpen eenzelfde verkoop zou hebben plaatsgevonden met een andere koper. In dat geval zal nog meer van belang zijn of bij de verdachte al opzet bestond op het plegen van dit soort feiten. (Voetnoot 11) Ik werk dit hieronder nader uit in 4.13 e.v.

In het licht van het voorgaande is het niet verrassend dat het volgens het EHRM in het kader van de eerste, materiële toets aankomt op het beoordelen van enerzijds “the reasons underlying the covert operation” en anderzijds “the conduct of the authorities carrying it out”. (Voetnoot 12) Hoewel het EHRM niet steeds dezelfde bewoordingen kiest om aan dit criterium nadere invulling te geven, (Voetnoot 13) is het duidelijk dat deze maatstaf uiteenvalt in respectievelijk het vereiste dat moet vaststaan dat sprake was van enige verdenking of ‘predispositie’ aan de zijde van de verdachte (“whether there were objective suspicions that the applicant had been involved in criminal activity or was predisposed to commit a criminal offence”) (Voetnoot 14) en de eis dat de mate waarin de betrokken opsporingsambtenaren druk uitoefenden op de verdachte niet te ver mag gaan (“whether the applicant was subjected to pressure to commit the offence”) (Voetnoot 15).

Beide hiervoor genoemde onderdelen van de materiële toets betreffen in wezen wat voorheen ook wel werd aangeduid als het subjectieve onderscheidenlijk het objectieve element van het Tallon-criterium. (Voetnoot 16) Toenmalig AG Knigge spreekt in zijn conclusie van 20 juni 2017 van twee te onderscheiden “punten van onderzoek” bij het uitvoeren van de materiële toets. (Voetnoot 17) Het zijn echter ook twee kanten van dezelfde medaille, te weten van de vraag wat bepalend is geweest voor het plegen van het strafbare feit: het al bestaande opzet van de verdachte, dan wel het optreden van de autoriteiten.

Daarbij geldt nog wel een nuancering, omdat ik de rechtspraak van het EHRM zo uitleg dat het eerste element een dubbele functie heeft. De daar genoemde verdenking van betrokkenheid bij criminele activiteiten of het hebben van een predispositie voor het plegen van een strafbaar feit, kan zonder meer bijdragen aan de beoordeling of het opzet van de verdachte al was gericht op het plegen van een (soortgelijk) strafbaar feit. Dat het EHRM dit echter plaatst in de context van de redenen die ten grondslag liggen aan de “covert operation”, brengt mee dat deze eis mede tot doel heeft burgers te beschermen tegen het zonder voldoende grond inzetten van een dergelijk tegen hen gericht (dwang)middel. (Voetnoot 18)

Voor de beoordeling van de eerste deelklacht geldt om te beginnen dat van de volgende feitelijke vaststellingen moet worden uitgegaan. De verdenking jegens de verdachte berustte op ten eerste een MMA-melding, inhoudende dat de verdachte via Snapchat wapens zou verkopen, en ten tweede een concrete observatie van een opsporingsambtenaar dat de verdachte via zijn Snapchataccount drugs aanbood. Deze verdenking vond “later” bevestiging in aangetroffen chatgesprekken tussen de verdachte en zijn broer ( [betrokkene 1] ). Ik neem aan dat met dit woordje “later” bedoeld wordt dat de betreffende chatgesprekken pas na de pseudokoop zijn aangetroffen.

Het probleem dat de steller van het middel heeft met het op deze vaststellingen gebaseerde oordeel dat er “sterke aanwijzingen waren dat de verdachte zich voorafgaand aan de bevelen tot pseudokoop bezig hield met de handel in wapens”, lijkt mij uit twee onderdelen te bestaan. Ten eerste dat bij de politie afgezien van de MMA-melding geen informatie aanwezig was dat de verdachte ook in wapens handelde (maar slechts dat hij dit in drugs deed). Ten tweede dat de bedoelde chatgesprekken die “bevestiging” gaven aan de verdenking pas na afloop van de pseudokoop zijn aangetroffen. Daarom hadden zij, zo lijkt de steller van het middel te impliceren, (Voetnoot 20) niet bij de beoordeling mogen worden betrokken.

Ik begin met het eerstgenoemde bezwaar. Dan gaat het in de kern om de vraag hoe precies bepaald het reeds “tevoren” bestaande opzet van de verdachte moet zijn in de hiervoor onder 4.6 bedoelde tweede soort gevallen van zich herhalende, kortdurende strafbare feiten. Zoals uiteengezet zal de verdachte doorgaans geen opzet hebben op de specifieke transactie van een pseudokoop en die eis wordt dan ook niet gesteld. De vraag kan gesteld worden welk tevoren bestaand opzet wel genoeg is. Moet het gaan om een tevoren bestaande geneigdheid tot het plegen van allerhande, niet nader bepaalde misdrijven, om een bereidwilligheid tot het plegen van delicten uit een bepaalde categorie, of moet al met enige mate van precisie een delict kunnen worden aangewezen? (Voetnoot 21) In het verleden werd ervan uitgegaan dat voldoende is een in enige mate globaal (ook wel ‘generiek’) opzet. (Voetnoot 22) Bezien vanuit het perspectief van het EHRM geldt het volgende.

Enerzijds is het zo dat het EHRM soms, in zaken waarin het oordeelde dat het instigatieverbod wel was geschonden, het van betekenis heeft geacht dat er geen aanwijzingen waren dat een verdachte betrokken was bij “any criminal activity” (Voetnoot 23) of dat hij in algemene zin geen “criminal record” (Voetnoot 24) had. In spiegelbeeld zou dan het wel hebben van enig strafrechtelijk verleden - ook als dat niks met de uiteindelijke pseudokoop te maken heeft - indicatief kunnen zijn voor een relevante predispositie en dus de conclusie dichterbij brengen dat het instigatieverbod niet is geschonden. Dat is niet een aantrekkelijke gedachte, (Voetnoot 25) en lijkt uiteindelijk ook niet wat het EHRM voor ogen heeft. Het lijkt mij evident dat het vooraf bestaande opzet ten minste betrekking moet hebben op in enige mate ‘soortgelijke’ feiten. (Voetnoot 26) Dit wordt het meest duidelijk in de zaak Sepil tegen Turkije. In deze zaak vond het hof de hoeveelheid heroïne die bij de aanhouding van de verdachte werd aangetroffen een niet-relevante omstandigheid, omdat de verdachte niet ontkende dat hij verslaafd was aan heroïne en het feit waarvoor hij vervolgd werd - drugshandel - een andere was. (Voetnoot 27)

Hiermee lijkt mij evenwel niet gezegd dat verschillende soorten strafbare feiten geen verwantschap kunnen tonen. In voorkomende gevallen zullen vaststellingen over de ene soort (bijvoorbeeld: drugshandel) kunnen bijdragen aan de verdenking van (opzet op) een ander soort feiten (wapenhandel).Hierbij kan ook de modus operandi relevant zijn. Concreet: het gegeven dat in de onderhavige zaak eerst een anonieme melding was gedaan dat de verdachte met gebruikmaking van een Snapchat-account wapens te koop aanbiedt, waarna concreet en verifieerbaar kon worden vastgesteld dat de verdachte op precies die manier drugs te koop aanbood, leidt tot de situatie waarin de tweede observatie steun geeft aan de juistheid van de eerdere anonieme melding en daarmee aan de verdenking (of: het objectieve vermoeden van een predispositie) dat het klopt dat de verdachte op die manier in wapens handelt.

Dan het tweede bezwaar. Zoals hiervoor al aangestipt, is het over het algemeen zo dat het EHRM vereist dat voorafgaand aan een pseudokoop een objectieve, concrete en verifieerbare verdenking jegens de verdachte bestaat. (Voetnoot 28) Op voorhand bij de opsporingsdiensten bekende geruchten of informatie afkomstig van politie-informaten is hiervoor in beginsel niet voldoende. (Voetnoot 29) Ook hiervoor is illustratief dat het EHRM in de zaak Sepil tegen Turkije gegevens die bij de tot pseudokoop overgaande opsporingsambtenaren niet bekend waren op het moment van het aangaan van die transactie, expliciet als irrelevant aanmerkt. (Voetnoot 30)

Toch is dit niet het gehele verhaal. In de Straatsburgse jurisprudentie zijn immers ook voorbeelden aan te wijzen waarin later gebleken informatie wel mocht bijdragen aan het bewijs van een relevante predispositie. Dit is bijvoorbeeld geaccepteerd in zaken waarin de verdachte nadat hij in een pseudokoop was getuind in staat bleek om op korte termijn drugs te leveren en/of die levering dermate professioneel aanpakte dat die werkwijze van een reeds bestaande predispositie blijk gaf, of in het geval waarin de verdachte bij het aangaan van de transactie bekend was met marktprijzen van illegale waar, waarmee hij ook een bekendheid en bereidheid etaleerde. (Voetnoot 31) Een en ander lijkt erop te duiden dat een enigszins objectief beperkt onderbouwde verdenking bij aanvang van een pseudokoop onder omstandigheden alsnog kan worden ‘versterkt’ als achteraf blijkt dat de verdenking wel terecht was. (Voetnoot 32)

Waar de grenzen precies liggen valt naar het mij voorkomt uit de casuïstische EHRM-jurisprudentie lastig te destilleren. Mede gelet op het door mij gesignaleerde beschermende doel zal de voorafgaande verdenking echter in ieder geval zodanig moeten zijn dat de inzet van het (dwang)middel, in casu pseudokoop, is gerechtvaardigd. De autonome betekenis van een eerlijk proces onder het EVRM brengt mee dat deze grens niet zonder meer gelijk is aan de voorwaarden voor de toepassing van het dwangmiddel naar Nederlands recht, in dit geval art. 126i lid 1 Sv.

Alles afwegende meen ik dat het oordeel dat er op het moment van de pseudokoop “sterke aanwijzingen waren dat de verdachte zich voorafgaand aan de bevelen tot pseudokoop bezig hield met de handel in wapens”, begrepen als dat er sprake was van een voldoende objectieve verdenking in de betekenis die het EHRM hieraan geeft, niet getuigt van een onjuiste rechtsopvatting en evenmin onbegrijpelijk is. Daarbij legt voor mij met name gewicht in de schaal dat de MMA-melding niet alleen inhield dat de verdachte wapens te koop aanbood, maar ook concrete informatie bevatte over hoe hij dit deed (via Snapchat), terwijl juist dit element vervolgens bevestiging vond in door opsporingsambtenaren zelf waargenomen gedrag dat de verdachte geheel op eigen initiatief vertoonde (het aanbieden van drugs via Snapchat). Dat hij op dat moment geen wapens maar drugs aanbood via Snapchat, doet hier voor mij niet aan af nu de gekozen handel(s)wijze voor mij voldoende onderscheidend is.

Ik begin de bespreking van de tweede deelklacht opnieuw met de relevante vaststellingen van het hof. Deze houden in dat opsporingsambtenaar, nadat hij één gram drugs had afgenomen, aan de drugskoeriers (“de loopjongens”) heeft gevraagd of de verdachte ook “andere dingen kon regelen” en heeft gezegd "[i]k heb problemen en heb zo snel mogelijk wat nodig om bij me te houden voor bescherming", welke informatie de verdachte moet hebben bereikt. Aan de verdachte zelf is vervolgens gevraagd of hij “iets kon regelen” dat de opsporingsambtenaar “bij zich” kon dragen. Van meer expliciet vragen naar de mogelijkheden om een wapen te leveren blijkt uit de vaststellingen van het hof niets.

In het kader van de tweede deelklacht lees ik drie argumenten. Ten eerste (i) zou het onbegrijpelijk zijn dat het hof de door de opsporingsambtenaar gebruikte bewoordingen ("wat nodig ter bescherming" en "iets om te dragen") niet tot de conclusie hebben geleid dat er sprake was van een politiële uitlokking. Deze bewoordingen zijn op zichzelf beschouwd volgens de steller van het middel al te uitlokkend van aard. Daarnaast (ii) stelt hij dat het hof ontoereikend gemotiveerd is voorbijgegaan aan wat ter zitting is aangevoerd over het doen en laten van de opsporingsambtenaren, namelijk over het “voortdurend opdringen” en het bieden van “extra geld”. Ten slotte wordt (iii), opnieuw onder verwijzing naar wat daaromtrent in hoger beroep is aangevoerd, gesteld dat het oordeel dat het instigatieverbod niet is overtreden onbegrijpelijk is omdat de opsporingsambtenaren de in het eerste bevel pseudokoop gegeven instructie hebben overschreden. Dit omdat, volgens de steller van het middel, de strekking van het eerste bevel pseudokoop zou zijn dat moest worden afgewacht tot de verdachte op eigen initiatief wapens zou aanbieden.

Om met dat laatste te beginnen: ik zie niet in waarom geoordeeld zou moeten worden - afgaande op de bewoordingen die het hof heeft vastgesteld - dat de betrokken opsporingsambtenaar de grenzen van het eerste bevel zou hebben overtreden. Dit bevel hield immers in dat hij na afloop van de aankoop van verdovende middelen “in contact” moest blijven met de verdachte, “in de hoop dat [verdachte] vervolgens ook wapens te koop zal aanbieden”. Een vertouwensaankoop leidt tot een rechtstreeks contact tussen de opsporingsambtenaar en de verdachte en gaat dus al verder dan het enkel afwachten wat de verdachte op Snapchat plaatst. De opdracht om vervolgens in, mogelijk rechtstreeks, contact te blijven is betrekkelijk vaag geformuleerd en tegelijkertijd wel gekoppeld aan een doel (hopen dat wapens worden aangeboden). Dat de opsporingsambtenaar daar invulling aan heeft gegeven op de wijze als door het hof is vastgesteld lijkt mij niet zonder meer over de grens van het bevel pseudokoop en dat het hof dit niet als zodanig heeft beoordeeld is dus ook niet onbegrijpelijk.

Het eerste argument dat ik in de schriftuur lees, komt mij evenmin overtuigend voor. Uit de vaststellingen van het hof volgt dat door de opsporingsambtenaar eerst in enigszins omfloerste bewoordingen bij de loopjongen van de verdachte heeft geïnformeerd en ook aan de verdachte niet rechtstreeks heeft gevraagd om een wapen. Aldus is de pseudokoper/ opsporingsambtenaar, zo zou ik menen, zeker niet verdergegaan dan het ‘normale’ gedrag van iemand die interesse heeft in het aanschaffen van een wapen bij een wapenhandelaar, hetgeen in de EHRM-jurisprudentie een relevante factor is. (Voetnoot 33)

Dit brengt mij als laatste bij het tweede argument. De steller van het middel heeft gelijk als hij schrijft dat het hof niet is ingegaan op het door de verdediging gestelde “voortdurend[e] opdringen” van de pseudokoper en het gegeven dat extra geld werd aangeboden. Het hof benoemt dit wel bij het samenvatten van het verweer van de raadsman, maar besteedt er vervolgens geen nadere aandacht aan. Dit roept de vraag op of de overwegingen van het hof nog begrijpelijk zijn of dat het hof in het licht van wat ter zitting is aangevoerd teveel in het midden heeft gelaten.

Uit het hiervoor (onder 3.4) integraal weergegeven pleidooi van de raadsman op de zitting in hoger beroep en hetgeen de verdachte daar heeft gezegd (zie onder 3.5) valt op te maken waaruit het “opdringen” en extra geld aanbieden volgens de verdediging bestaan zou hebben. Afgaande op de verklaring van de verdachte ter zitting in hoger beroep wilde hij de verkoop op enig moment “afblazen” maar is hij alsnog overstag gegaan nadat 1.200,- in plaats van de kennelijk initieel geboden 1.100,- euro werd geboden. Op de zitting in eerste aanleg heeft de verdachte over dit “afblazen” verklaard dat hij weg wilde gaan omdat de “koper” hem te lang liet wachten in Leiden, waar de overdracht zou plaatsvinden. Hij bleef echter omdat hem meer geld werd geboden. (Volgens zijn verklaring bij de rechtbank was dit 50,- euro.) Deze gang van zaken kan op het eerste gezicht problematisch zijn, omdat het EHRM het verhogen van de prijs na een initiële weigering, het bieden van een veel hogere prijs dan de gemiddelde marktwaarde en het voortdurend aandringen als strijdig met het instigatieverbod heeft aangemerkt. (Voetnoot 34) Daarbij moet evenwel worden aangetekend dat in die zaken waarin het EHRM op die gronden schending van het instigatieverbod heeft aangenomen, steeds sprake was van geen enkele concrete, verifieerbare verdenking jegens de verdachte. (Voetnoot 35)

Alles afwegende meen ik daarom dat de in de beide deelklachten aangevoerde argumenten geen hout snijden en dat het oordeel van het hof dat geen sprake was van een zodanige invloed van de opsporingsambtenaren op de verdachte dat hij een strafbaar feit heeft begaan dat hij anders niet zou hebben gepleegd, niet onbegrijpelijk is. Daarbij betrek ik de voldoende substantiële verdenking, die zowel de inzet van de pseudokoop rechtvaardigde als, alles beziend, erop wijst dat het opzet van de verdachte al was gericht op het plegen van soortelijke feiten. Daartegenover staat dat hetgeen is komen vast te staan over de activiteiten van de opsporingsambtenaren slechts een beperkte invloed laat zien op het tot stand komen van de wapentransactie.

Omdat over het voorgaande naar mijn idee ook anders kan worden gedacht, heb ik mij nog afgevraagd of ik daarin aanleiding zou zien om nader in te gaan op de tweede toets die het EHRM ook wel aanlegt, te weten de procedurele toets. Daarover kort het volgende. De verdachte heeft zowel in eerste aanleg als in hoger beroep de gelegenheid gehad om in een adversair proces zijn perspectief op de gang van zaken uiteen te zetten. De uiteindelijke feitenvaststelling is bemoeilijkt doordat pas in een later stadium het tweede bevel pseudokoop op papier is gezet. Uiteindelijk heeft het hof evenwel gemeend met voldoende mate van zekerheid de relevante feiten te kunnen vaststellen en die vaststelling is - alhoewel de gang van zaken niet volmaakt gereconstrueerd kan worden en enige mate van onduidelijkheid is blijven bestaan - in cassatie voldoende navolgbaar, in die zin dat ook als in die gevallen waarin de feitenvaststelling niet volkomen helder is het voordeel van de twijfel aan de verdachte wordt gegeven, met voldoende mate van zekerheid kan worden geoordeeld dat geen sprake was van schending van het instigatieverbod.

Aldus faalt het eerste middel.

Het tweede middel bevat de klacht dat het oordeel van het hof dat aan het te laat op schrift stellen van het bevel pseudokoop niet het rechtsgevolg van bewijsuitsluiting moet worden verbonden, niet zonder meer begrijpelijk is.

Voor een goed begrip merk ik op dat het hier niet meer gaat om de vraag of de verdachte onrechtmatig zou zijn uitgelokt, maar enkel om het formele vereiste dat een bevel pseudokoop in beginsel schriftelijk wordt gegeven (art. 126i lid 3), dan wel binnen drie dagen op schrift wordt gesteld (art. 126i lid 5 jo. 126g lid 6).

Over dit middel kan ik kort zijn. Dat het vereiste van op schrift stellen binnen uiterlijk drie dagen niet is nageleefd is door het hof vastgesteld en staat in cassatie dus vast. Het hof heeft vervolgens besloten aan de hand van de wegingsfactoren genoemd in art. 359a lid 2 Sv dat het ter zake kon volstaan met een constatering van dit verzuim.

De wijze waarop het hof dat heeft gedaan is niet onbegrijpelijk. Bij het voorschrift waar het om gaat is art. 6 EVRM niet rechtstreeks - anders dan bij de vraag naar uitlokking als zodanig - aan de orde. Het oordeel dat geen sprake was van een zodanig ernstige schending van een ander strafvorderlijk voorschrift of rechtsbeginsel dat bewijsuitsluiting alsnog op haar plaats zou zijn, is ook overigens niet onbegrijpelijk.

Het middel faalt.

Beide middelen falen. Het tweede middel kan worden afgedaan met de aan art. 81 lid 1 RO ontleende motivering.

Ambtshalve merk ik op dat de Hoge Raad uitspraak zal doen nadat meer dan twee jaren zijn verstreken na het instellen van het cassatieberoep. Dat moet leiden tot vermindering van de aan de verdachte opgelegde straf.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het arrest maar uitsluitend wat betreft de strafoplegging, tot vermindering van de straf aan de hand van de gebruikelijke maatstaf en tot verwerping van het beroep voor het overige.