Parket bij de Hoge Raad, strafrecht overig

“zij meermalen in de periode van 1 januari 2017 tot 14 juli 2017 in Nederland en België en Duitsland opzettelijk een geldbedrag (in totaal ter hoogte van € 82.094,27), toebehorende aan [slachtoffer], en welk goed zij, verdachte, telkens anders dan door misdrijf onder zich had, te weten als (financieel) gevolmachtigde, wederrechtelijk zich heeft toegeëigend.”

“Bewijsvoering

(…)

A. Bewijsmiddelen

Het hof gaat uit van de volgende feiten en omstandigheden.

Op 14 juli 2017 is door [aangever] aangifte gedaan van diefstal gepleegd door de verdachte jegens zijn oom [slachtoffer]. Hij heeft verklaard dat zijn oom, die 12 jaar huishoudelijke hulp kreeg van de verdachte, hem op 3 juli 2017 mededeelde dat hij sinds januari 2017 geen bankafschriften meer ontving. Hierop nam [aangever] contact op met de Rabobank en kreeg hij te horen dat er sinds januari 2017 een adreswijziging was doorgegeven, met als nieuw adres de [a-straat 1] te [plaats], zijnde het woonadres van de verdachte. [aangever] verklaarde dat hij dit tegen [slachtoffer] vertelde en dat laatstgenoemde hierop zei: “Dat adres is van [verdachte] (hof: verdachte). Dat hoort niet naar haar te gaan maar naar mij.” [aangever] hoorde dat [slachtoffer] zei dat hij hier nooit toestemming voor had gegeven. Nadat [aangever] vervolgens alle bankafschriften had opgevraagd, werd op 12 juli 2017 ontdekt dat er meerdere grote bedragen waren afgeschreven van de bankrekeningen van [slachtoffer]. Uit onderzoek naar de bankafschriften van de bankrekening van [slachtoffer] bleek dat tussen 2 januari 2017 en 14 juli 2017 van de spaarrekening (met rekeningnummer eindigend op -[rekeningnummer 1]) naar de betaalrekening (met rekeningnummer eindigend op -[rekeningnummer 2]) van [slachtoffer] 12 interne overboekingen hebben plaatsgevonden voor een totaalbedrag van € 206.000,00.

Vanaf de betaalrekening van [slachtoffer] is in deze periode een totaalbedrag ad € 195.236,83 afgeschreven. Dit bedrag bestaat uit de volgende geldstromen:

1. Tussen 14 januari 2017 en 11 juli 2017 is een totaalbedrag van € 135.966,83 uitgegeven aan diverse goederen, waaronder uitgaven voor bouwwerkzaamheden (€ 84.672,75), elektronica (€ 5.874,36), hypotheekrente en/of -aflossing (€ 10.000,00) en zijn er kosten betaald aan een notaris (€ 11.175,32). Bijna alle pinbetalingen zijn verricht met gebruikmaking van de bankpas met [nummer 1], op naam en in gebruik bij de verdachte. De betalingen vonden niet alleen plaats in Nederland, maar ook in België (Maasmechelen, Genk) en in Duitsland (Selfkant).

2. Daarnaast hebben in voornoemde periode met de Rabobank pinpas met [nummer 1] 45 contante geldopnames plaatsgevonden van de betaalrekening -[rekeningnummer 2] op naam van [slachtoffer], voor een totaalbedrag van € 25.520,00. Op twee opnames na vonden deze allemaal plaats in de gemeente [plaats], zijnde de woonplaats van de verdachte. In veruit de meeste gevallen ging het om grote contante geldopnames van € 600,00 of meer. In veel gevallen (17) vonden op één dag direct achter elkaar (met hooguit twee minuten ertussen) twee of drie opnames plaats van elk € 600,00 of € 650,00 euro.

3. Met de Rabobank pinpas met [nummer 2] (de pinpas van [slachtoffer]) is in voornoemde periode voor totaal € 4.100,00 contant opgenomen. [slachtoffer] heeft verklaard dat hij uitsluitend bij de PLUS Zuidhof te Geleen pinde tussen 11.00 uur en 16.00 uur en nooit vóór 10.00 uur omdat hij om 09.30 uur ontbeet. Vier van de contante geldopnames met een totaalbedrag van € 1.750,00 vallen buiten de tijdvakken waarbinnen [slachtoffer] naar zijn zeggen zelf pinde (twee keer om 19.15 uur, een keer op 19.16 uur en een keer om 09.47 uur). Twee van deze opnames vonden op 21 maart 2017 (direct achter elkaar) plaats in de gemeente [plaats].

4. Tot slot werd voor een bedrag van in totaal € 32.000,00 overgeboekt van de betaalrekening van [slachtoffer] naar drie betaalrekeningen die op naam stonden van de verdachte.

In het dossier bevindt zich een notariële akte d.d. 11 augustus 2016, waaruit blijkt dat de verdachte door [slachtoffer] tot algemeen gevolmachtigde werd benoemd. Deze algemene volmacht hield onder meer het volgende in:

(...)

Voortduren volmacht

(...) Deze volmacht is gemaakt met het doel (...) de gevolmachtigde in staat te stellen de belangen van de volmachtgever te behartigen.

(...)

A: Financiële zaken

Deze volmacht geeft de gevolmachtigde de bevoegdheid om in naam en voor rekening van de volmachtgever alle rechtshandelingen te verrichten en verklaringen in ontvangst te nemen. Deze volmacht is een algemene volmacht in de zin van artikel 3:62 lid 1 Burgerlijk Wetboek en strekt zich uit tot vertegenwoordiging (cursivering hof) in alle handelingen op het gebied van het personenrecht, het verbintenissenrecht, het familierecht, het zakenrecht, het fiscaal recht, het procesrecht en elk ander rechtsgebied.

(...)

Bankzaken en overige financiële zaken

Deze volmacht geeft de gevolmachtigde ook de bevoegdheid om al mijn (cursivering hof) bankzaken en overige financiële zaken te regelen.

(...)

Rekening en verantwoording

De gevolmachtigde heeft een administratieplicht van alle handelingen die hij als gevolmachtigde namens de volmachtgever (cursivering hof) verricht of laat verrichten. Indien en voor zover de volmachtgever zelf in staat is toezicht uit te oefenen, moet de gevolmachtigde de volmachtgever op verzoek zo spoedig mogelijk op de hoogte brengen van zijn werkzaamheden en aan de volmachtgever rekening en verantwoording afleggen over de wijze waarop hij zijn taak heeft volbracht.

(...)

Als de gevolmachtigde de belangen van de volmachtgever (cursivering hof) niet heeft behartigd op een wijze die redelijkerwijs (cursivering hof) van hem verwacht mocht worden, is hij verplicht eventuele schade die daaruit voortvloeit aan de volmachtgever dan wel zijn erfgenamen te vergoeden.

De verdachte is op 4 januari 2017 met deze notariële volmacht naar de Rabobank gegaan en heeft toen een bankvolmacht gekregen waarmee zij het recht verkreeg om te beschikken over alle tegoeden op de rekeningen van [slachtoffer] bij de Rabobank, te weten zijn spaarrekening (rekeningnummer-[rekeningnummer 1]) en zijn basisrekening (rekeningnummer -[rekeningnummer 2]).

Deze volmacht is op 4 januari 2017 opgemaakt en ondertekend door een medewerker van de Rabobank te Geleen en door de verdachte als gevolmachtigde (en niet (ook) door [slachtoffer]). Namens [slachtoffer] als volmachtgever is slechts (wederom) door dezelfde medewerker van de bank ondertekend met de mededeling: “p.o. zie notariële volmacht” (het hof begrijpt: onder verwijzing naar de notariële volmacht). De verdachte heeft verklaard dat [slachtoffer] op 4 januari 2017 niet aanwezig was bij het opmaken van de volmacht bij de Rabobank en dat zij aan het personeel van de Rabobank de notariële volmacht liet zien. Verder heeft de verdachte verklaard dat zij bij die gelegenheid voor zichzelf een gemachtigden bankpas van de basisrekening (rekeningnummer -[rekeningnummer 2]) van [slachtoffer] heeft aangevraagd en gekregen (met pasnummer [nummer 1]) en een adreswijziging heeft doorgegeven, waardoor de bankafschriften vanaf dat moment niet meer naar [slachtoffer], maar naar haar eigen huisadres werden gestuurd.

Nadien hebben de hiervoor genoemde financiële transacties plaatsgevonden.

Er is gebleken dat diverse overboekingen vanaf de betaalrekening van [slachtoffer] naar bankrekeningen ten name van de verdachte, tot een bedrag van € 32.000,00, alsmede overboekingen naar verschillende bedrijven via overschrijvingsformulieren plaatsvonden. Deze overschrijvingsformulieren waren voorzien van een handtekening die moest doorgaan voor de handtekening van [slachtoffer]. Een aantal overschrijvingsformulieren is onderzocht door een forensisch schriftexpert. De schriftexpert concludeerde dat er zeer veel steun bestaat voor de hypothese dat de betwiste handtekeningen geen echte handtekeningen zijn van [slachtoffer], maar een (slechte) nabootsing ervan.

De verdachte is met een groot deel van de uitgaven en overschrijvingen geconfronteerd. De verdachte heeft - in zijn algemeenheid - verklaard dat zij alle overschrijvingen heeft ingevuld. Voor zover zij zich een en ander kon herinneren, heeft zij niet betwist dat het grootste deel van deze uitgaven of overschrijvingen ten behoeve van haarzelf hebben plaatsgevonden. Zo zijn de volgende uitgaven van (de rekening van) [slachtoffer] ten gunste gekomen van de verdachte:

- abonnementen op naam van de verdachte;

- de aanleg van een parkeerplaats en een hekwerk bij haar woning;

- een keuken voor in haar woning;

- spullen voor in haar tuin;

- elektronica bij de Media Markt, Vodafone, Kijkshop en BCC;

- kleding;

- een buikwandcorrectie van haar dochter;

- dieren(arts)kosten voor haar honden;

- sieraden;

- benzine;

- horeca;

- producten, die werden aangeschaft bij Tommy Teleshopping.

De verdachte heeft erkend dat zij het geldbedrag ad € 25.520 met de gemachtigdenpas met [nummer 1] van de bankrekening van [slachtoffer] heeft opgenomen. Ook heeft de verdachte erkend dat zij met de bankpas van [slachtoffer] met [nummer 2] geld heeft gepind.

Nadat [aangever] aangifte had gedaan, is [slachtoffer] 2 dagen later, op 16 juli 2017, als aangever bij de politie gehoord. Op 17 juli 2017 heeft hij een uitgebreidere verklaring afgelegd, onder meer inhoudende dat:

- hij niet wist dat de verdachte in het bezit was van een (extra) bankpas van zijn betaalrekening;

- hij geen toestemming heeft gegeven om grote geldbedragen van zijn spaarrekening over te maken naar zijn betaalrekening;

- hij niets weet van betalingen die vanaf zijn rekening zijn gedaan aan de Media Markt te Maastricht, Vodafone te Beek, BCC te Beek en Kijkshop te Beek;

- hij allerlei door de politie genoemde uitgaven vanaf zijn rekening aan diverse bedrijven en doeleinden niet heeft verricht en daarvoor geen toestemming heeft gegeven;

- hij niets weet van afbetalingen aan BLG-hypotheken;

- hij niets weet van betalingen aan de notaris Pas te Beek in februari 2017.

Op 27 oktober 2017 is [slachtoffer] nogmaals gehoord. Hij heeft toen verklaard dat hij op 11 augustus 2016 door de notaris een volmacht heeft laten opmaken met de bedoeling dat de verdachte tijdens de winter, als hijzelf niet in staat was om naar de winkel te gaan, boodschappen voor hem kon doen. Hij heeft verklaard dat hij er verder geen aandacht aan heeft geschonken en dacht dat het naar zijn idee alleen was om zo nu en dan ‘100 euro af te halen en wat boodschappen te doen’. [slachtoffer] verklaarde verder dat hij geen afspraken met de verdachte heeft gemaakt over de volmacht en dat de verdachte er nooit met hem over heeft gepraat. Ergens in april-mei 2017 viel het hem op dat hij geen bankafschriften meer ontving, terwijl hij deze in 2016 nog wel ontving. Toen hij dit tegen [verdachte] zei, antwoordde zij dat de bank dit niet meer zo vaak deed. Omdat [slachtoffer] in juli 2017 nog steeds geen bankafschriften had ontvangen, heeft zijn neef de bank gebeld. Zo kwam [slachtoffer] erachter dat [verdachte], zonder zijn medeweten en toestemming, een adreswijziging voor de bankafschriften had doorgegeven.

Bij de stukken die door de benadeelde partij zijn ingebracht, bevindt zich een proces-verbaal van een op 17 januari 2018 gehouden comparitie van partijen, die plaatsvond in de woning van [slachtoffer]. In dit proces-verbaal zijn de verklaringen vastgelegd van [slachtoffer] en de verdachte, die in het bijzijn van hun advocaten zijn gehoord. [slachtoffer] heeft blijkens dit proces-verbaal zijn eerdere verklaringen in de kern herhaald. [slachtoffer] heeft bij deze comparatie bovendien verklaard dat hij nooit overschrijvingsformulieren heeft meegegeven aan verdachte en dat hij door haar ingevulde overschrijvingsformulieren nooit heeft ondertekend.

Op 13 juli 2017, zijnde één dag nadat volgens [aangever] na ontvangst van de opgevraagde kopie bankafschriften was ontdekt dat er meerdere grote geldbedragen van de bankrekeningen van [slachtoffer] waren afgeschreven en één dag vóórdat [aangever] bij de politie aangifte deed, heeft [slachtoffer] de aan [verdachte] verleende algemene volmacht met onmiddellijke ingang (laten) herroepen.

B. Overwegingen ten aanzien van het bewijs

Uit de gebezigde bewijsmiddelen blijkt dat de verdachte toegang had tot de bankrekeningen van [slachtoffer] op grond van een notariële algemene volmacht. Daarmee kreeg de verdachte in beginsel op rechtmatige wijze, dus anders dan door misdrijf, de beschikking over de banksaldi van deze rekeningen. Vervolgens heeft zij bedragen van de rekening aangewend.

(…)

Ten aanzien van de hoogte van het verduisterde geldbedrag overweegt het hof nog als volgt.

De civiele rechter heeft bij vonnis van 7 augustus 2019 onder 13.1 het volgende overwogen:

"Het totaalbedrag waarmee via 11 door [verdachte] vervalste bankafschriften (het hof begrijpt: overschrijvingsformulieren) geld is afgeschreven, is € 88.642,56.”

Het hof sluit zich aan bij deze vaststelling door de civiele rechter en zal derhalve een bedrag van € 88.642,56 in mindering brengen op het als verduistering tenlastegelegde aan [slachtoffer] onttrokken geldbedrag.

Voorts heeft de civiele rechter in het vonnis van 7 augustus 2019 het volgende overwogen.

"13.2.2. Al met al heeft [verdachte] haar verplichting zoals neergelegd in art. 21 Rv dermate grof geschonden dat de rechtbank daaruit de gevolgtrekking maakt dat zij (...) gelden heeft verduisterd, behalve die gelden die binnen het bereik vallen van normale kosten voor leven en verzorging van [slachtoffer] en de kosten van verschillende etentjes. [slachtoffer] heeft zelf ter comparitie op 17 januari 2018 verklaard verschillende etentjes waarbij ook de kinderen van [verdachte] aanwezig waren, voor zijn rekening te hebben genomen. Een en ander zal worden begroot met inachtneming van de vermogenssituatie van [slachtoffer] die aanzienlijk is geweest. Op grond van een en ander wordt begroot dat van het totale bedrag (...) dat van de basisrekening van [slachtoffer] is onttrokken in de periode van, afgerond op hele maanden, januari 2017 tot en met juli 2017, per maand € 3.500,- ten goede van [slachtoffer] is gekomen. Hieronder vallen ook de door [verdachte] uitgegeven gelden op grond van de volmacht die [slachtoffer] haar heeft gegeven.

Het hof sluit zich aan bij deze overwegingen van de civiele rechter en zal derhalve een bedrag van € 24.500 dat naar schatting ten goede van [slachtoffer] is gekomen, op het aan [slachtoffer] onttrokken geldbedrag in mindering brengen. Het voorgaande brengt het hof tot de slotsom dat de verdachte een geldbedrag van (€ 195.236,83 minus € 88.642,56 en minus € 24.500 =) € 82.094,27 heeft verduisterd.”

“Uit de gebezigde bewijsmiddelen blijkt dat de verdachte toegang had tot de bankrekening van [slachtoffer] op grond van een notariële algemene volmacht. Hiermee kreeg verdachte in beginsel op rechtmatige wijze dus anders dan door misdrijf de beschikking over de banksaldi van deze rekeningen. Vervolgens heeft zij bedragen van de rekening aangewend."

“B. Overwegingen ten aanzien van het bewijs

Uit de gebezigde bewijsmiddelen blijkt dat de verdachte toegang had tot de bankrekeningen van [slachtoffer] op grond van een notariële algemene volmacht. Daarmee kreeg de verdachte in beginsel op rechtmatige wijze, dus anders dan door misdrijf, de beschikking over de banksaldi van deze rekeningen. Vervolgens heeft zij bedragen van de rekening aangewend.

Het hof ziet zich voor de vraag gesteld of deze volmachtverlening door [slachtoffer] aan de verdachte aan de wederrechtelijkheid van het handelen van verdachte in de weg staat. Het hof beantwoordt die vraag ontkennend.

Het hof is van oordeel dat de verdachte zich zodanig heeft gedragen dat haar handelingen in redelijkheid niet onder het bereik van de algemene volmacht zijn te brengen. Het hof overweegt daartoe in de eerste plaats dat uit de bewijsmiddelen volgt dat een aanzienlijk (het overgrote) deel van de uitgaven enkel en alleen ten nutte van de verdachte zijn gekomen. De verdachte heeft zichzelf met het geld van [slachtoffer] verrijkt door onder andere allerlei (luxueuze) goederen aan te schaffen, verbouwingen/aanpassingen aan haar woning te laten doen en zelfs een buikwandcorrectie voor haar dochter te bekostigen. Naar het oordeel van het hof kan uit de inhoud van de notariële volmacht geen (onbeperkte) bevoegdheid worden afgeleid om deze betalingen van de rekeningen van [slachtoffer] te doen. Het hof wijst daarbij op de tekst van de volmacht, waarin op meerdere plaatsen staat vermeld dat de gevolmachtigde de belangen van de volmachtgever dient te behartigen.

Naar het oordeel van het hof kan het in korte tijd leeghalen van de rekeningen van [slachtoffer] voor doeleinden die voor het overgrote deel alleen de verdachte ten goede kwamen, niet worden aangemerkt als het behartigen van de belangen van [slachtoffer]. Ook de bepalingen in de volmacht dat de volmachtgever is medegedeeld dat een algemene volmacht ‘verregaande bevoegdheden geeft’ (p. 218) en dat de gevolmachtigde bevoegd is als wederpartij van de volmachtgever op te treden ('Selbsteintritt’, p. 220) kunnen niet zo begrepen worden dat de verdachte daarmee het recht verkreeg zich het vermogen van [slachtoffer] toe te eigenen. Dat, zoals door de raadsman uitvoerig is betoogd, tussen de verdachte en [slachtoffer] sprake zou zijn van een affectieve relatie, leidt niet tot een ander oordeel, waarbij het hof nog opmerkt dat de verdachte zelf ambivalent over haar relatie met [slachtoffer] heeft verklaard. De verdachte heeft immers in haar eerste politieverklaring d.d. 15 juli 2017 op de vraag wie haar partner was, geantwoord dat dit [betrokkene 1] was met wie zij een geregistreerd partnerschap had. Op dat moment heeft zij de naam van [slachtoffer] niet genoemd. In haar tweede verklaring d.d. 29 maart 201 8 heeft zij enerzijds verklaard dat zij de vriendin van [slachtoffer] was, maar anderzijds omschreef zij de relatie met [slachtoffer] als een vriendschappelijke relatie (p. 372). Naar het oordeel van het hof is in elk geval niet aannemelijk geworden dat de verdachte op basis van de relatie die zij met [slachtoffer] had onbeperkt gelden mocht onttrekken aan het vermogen van [slachtoffer] louter om zichzelf daarmee te bevoordelen. Ook de omstandigheid dat [slachtoffer] op 11 augustus 2016 zijn testament heeft aangepast waarbij hij de verdachte heeft benoemd tot executeur-testamentair en haar zijn inboedel en een bedrag van € 3.000,00 naliet, leidt niet tot een ander oordeel ten aanzien van het handelen van de verdachte met betrekking tot de bankrekeningen van [slachtoffer]. Integendeel, juist het feit dat [slachtoffer] aan de verdachte ‘slechts’ de inboedel en een bedrag van € 3.000,00 naliet, sterkt het hof erin dat - anders dan de verdediging stelt - ongeacht de aard van de relatie tussen de verdachte en [slachtoffer], [slachtoffer] niet de uitdrukkelijke bedoeling had om een financiële situatie te laten ontstaan die te vergelijken was met een gemeenschap van goederen.

Het hof merkt verder op dat de verdachte in eerste instantie ook zelf niet heeft verklaard dat de algemene volmacht haar concrete, ruime/onbeperkte bevoegdheden gaf om het geld van [slachtoffer] zichzelf ten goede te laten komen. De verdachte heeft op vragen over de inhoud van de volmacht en de bevoegdheden die zij op basis van de volmacht kon ontlenen, uiterst summier en onduidelijk verklaard. Zo heeft de verdachte onder meer het volgende verklaard (p. 381-382):

V: Wat hield de volmacht precies in?

A: Dat staat daarin, dat weet ik niet uit mijn hoofd.

V: Als je zou moeten omschrijven?

A: Dan moet ik de volmacht gaan lezen.

V: Met een volmacht kun je dingen regelen. Wat kon je regelen?

A: Tjonge jonge, ik kan dingen regelen. Voor de rest weet ik niet wat ik erop moet zeggen. (...) Ik heb het contract opgezet.

V: Wat regelde u met de volmacht?

A: Ik verwijs naar de volmacht.

V: Wanneer heb je de volmacht gebruikt?

A: Daar kan ik geen antwoord op geven.

V: Wat mocht u als gevolmachtigde allemaal?

A: Dingen regelen. (...)

V: Dus u wist wat uw taken waren als gevolmachtigde van dhr. [slachtoffer]?

A: Geen commentaar.

V: Wat werd er dan van u verwacht?

A: Geen commentaar. (...)

V: Welke handelingen heeft u verricht namens de volmachtgever [slachtoffer]?

A: Hij deed meestal alles zelf regelen

Verder acht het hof de verklaring van de verdachte, inhoudende dat [slachtoffer] van alle overboekingen en betalingen door de verdachte op de hoogte was gesteld en dit goed vond, volstrekt ongeloofwaardig.

Deze verklaring is door de verdachte op geen enkele wijze onderbouwd en wordt bovendien stellig weersproken door [slachtoffer]. Daar komt bij dat uit de bewijsmiddelen volgt dat de verdachte handelingen heeft verricht die erop waren gericht de betalingen die ten nutte van haar kwamen voor [slachtoffer] te verhullen.

Zo heeft de verdachte op 4 januari 2017 een adreswijziging laten doorgeven bij de Rabobank, waardoor de bankafschriften van [slachtoffer] - die geen internetbankieren had (p. 106) - aan zijn zicht werden onttrokken. Ook heeft de verdachte bij die gelegenheid een extra bankpas voor de betaalrekening van [slachtoffer] bij de Rabobank aangevraagd en gekregen, waarmee zij zelfstandig geld van de rekening van [slachtoffer] kon pinnen en in winkels met zijn geld kon betalen. Dit alles zonder redelijk doel en zonder [slachtoffer] daarvan op de hoogte te stellen.

Het hof acht niet aannemelijk geworden dat [slachtoffer] op 4 januari 2017 aanwezig was bij de bank toen de verdachte daar een bancaire volmacht liet opmaken, de adreswijziging doorgaf en de extra betaalpas aanvroeg. De enkele niet concrete verklaring van [slachtoffer] op 16 juli 2017 dat hij ‘toen’ met [verdachte] naar de bank is gegaan, acht het hof daartoe onvoldoende. Tegelijkertijd heeft [slachtoffer] immers verklaard dat hij geen weet had en geen toestemming heeft gegeven voor de adreswijziging en de tweede betaalpas. Bovendien heeft hij een dag later, op 17 juli 2017 toen hij uitgebreider is verhoord, verklaard dat hij nooit met de verdachte bij de bank is geweest en dit niet in zijn agenda heeft staan (p. 95). Ook de verklaring van [aangever], die verklaarde dat een medewerkster van de bank hem mededeelde dat er op 4 januari 2017 een 'face to face’ had plaatsgevonden (p. 25) acht het hof onvoldoende. Overigens heeft de verdachte in eerste instantie ook zelf verklaard dat zij op 4 januari 2017 zonder [slachtoffer] bij de bank was (p. 385).

De bancaire volmacht van 4 januari 2017 is bovendien uitsluitend door de verdachte en niet ook door [slachtoffer] ondertekend, hetgeen volstrekt onlogisch is als [slachtoffer] wel aanwezig zou zijn. Op de plaats van de handtekening van [slachtoffer] is getekend door een medewerker van de Rabobank met daarbij de opmerking: 'p.o. zie notariële volmacht’.

Het hof trekt uit het voorgaande de conclusie dat [slachtoffer] niet aanwezig was bij het opmaken van de volmacht op 4 januari 2017 en dat de adreswijziging en het aanvragen van een gemachtigden betaalpas voor de verdachte buiten zijn medeweten om zijn gegaan.

Voorts weegt het hof mee dat [slachtoffer] direct nadat hij ontdekte dat er grote geldbedragen van zijn rekening waren afgeschreven, de volmacht van de verdachte heeft herroepen. Dat [slachtoffer] dit slechts onder druk van zijn erfgenamen heeft gedaan, acht het hof op grond van al het voorgaande niet aannemelijk.

Naar het oordeel van het hof kan op basis van het voorgaande geen andere conclusie worden getrokken dan dat de verdachte doelbewust voor eigen gewin misbruik heeft gemaakt van haar positie als gevolmachtigde en wel zodanig dat in redelijkheid niet kan worden gezegd dat zij met zij handelde in overeenstemming met de strekking en bedoeling van de volmacht.

Het hof ziet zich in dit oordeel gesterkt door het feit dat uit de bewijsmiddelen blijkt dat de verdachte voor overboekingen overschrijvingsformulieren heeft gebruikt waarop de handtekeningen van [slachtoffer] waren vervalst.

Het hof hecht geen geloof aan de verklaring van de verdachte inhoudende dat [slachtoffer] de overschrijvingsformulieren telkens, nadat zij deze had ingevuld, ondertekende (p. 383). Dit is door [slachtoffer] ook weersproken en vindt bovendien zijn weerlegging in het onderzoek van de forensisch schriftexpert.

Nu de verdachte evident leugenachtig heeft verklaard over wie de handtekeningen op de overschrijvingsformulieren heeft gezet, terwijl zij deze formulieren invulde en er geen enkele aanwijzing is dat een derde de handtekeningen die voor die van [slachtoffer] moesten doorgaan heeft geplaatst, concludeert het hof dat de verdachte degene is geweest die deze (vervalste) handtekeningen heeft gezet.

Het hof overweegt dat uit deze vervalsingen kan worden afgeleid dat de verdachte in het geheel zonder medeweten van [slachtoffer] handelde, geen verantwoording aan hem aflegde en heel goed wist dat zij de grenzen van haar bevoegdheden, die op basis van de tekst van de algemene volmacht redelijkerwijs aan haar mochten worden toegeschreven, te buiten ging.

Resumerend acht het hof, op grond van het vorenoverwogene en de gebezigde bewijsmiddelen, in onderling verband en samenhang beschouwd, wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte geldbedragen van [slachtoffer] zich wederrechtelijk heeft toegeëigend.

Aan de verdachte is tenlastegelegd dat zij die geldbedragen heeft verduisterd nu zij deze telkens anders dan door misdrijf onder zich had, te weten als (financieel) gevolmachtigde. Het hof overweegt hierover het volgende. Voor zover de verdachte geldbedragen heeft overgeboekt van de betaalrekening van [slachtoffer] door middel van overschrijvingsformulieren met een valse handtekening van [slachtoffer] heeft de verdachte in feite zonder gebruik te maken van haar volmacht gehandeld. Niet kan worden gezegd dat de verdachte - zoals is tenlastegelegd - ook deze bedragen anders dan door misdrijf- 'als gevolmachtigde’ - onder zich had. De wederrechtelijke toe-eigening van deze bedragen is juridisch eerder aan te merken als diefstal waarbij bovendien sprake is van valsheid in geschrifte. Nu dit niet aan de verdachte is tenlastegelegd, zal de verdachte in zoverre van de tenlastelegging worden vrijgesproken.

Ten aanzien van de hoogte van het verduisterde geldbedrag overweegt het hof nog als volgt. De civiele rechter heeft bij vonnis van 7 augustus 2019 onder 13.1 het volgende overwogen:

"Het totaalbedrag waarmee via 11 door [verdachte] vervalste bankafschriften (het hof begrijpt: overschrijvingsformulieren) geld is afgeschreven, is € 88.642,56.”

Het hof sluit zich aan bij deze vaststelling door de civiele rechter en zal derhalve een bedrag van € 88.642,56 in mindering brengen op het als verduistering tenlastegelegde aan [slachtoffer] onttrokken geldbedrag.

Voorts heeft de civiele rechter in het vonnis van 7 augustus 2019 het volgende overwogen.

"13.2.2. Al met al heeft [verdachte] haar verplichting zoals neergelegd in art. 21 Rv dermate grof geschonden dat de rechtbank daaruit de gevolgtrekking maakt dat zij (...) gelden heeft verduisterd, behalve die gelden die binnen het bereik vallen van normale kosten voor leven en verzorging van [slachtoffer] en de kosten van verschillende etentjes. [slachtoffer] heeft zelf ter comparitie op 17 januari 2018 verklaard verschillende etentjes waarbij ook de kinderen van [verdachte] aanwezig waren, voor zijn rekening te hebben genomen. Een en ander zal worden begroot met inachtneming van de vermogenssituatie van [slachtoffer] die aanzienlijk is geweest. Op grond van een en ander wordt begroot dat van het totale bedrag (...) dat van de basisrekening van [slachtoffer] is onttrokken in de periode van, afgerond op hele maanden, januari 2017 tot en met juli 2017, per maand € 3.500.- ten goede van [slachtoffer] is gekomen. Hieronder vallen ook de door [verdachte] uitgegeven gelden op grond van de volmacht die [slachtoffer] haar heeft gegeven. 13.3 Dit alles betekent dat van het gevorderde bedrag (...) wordt afgetrokken 7 maanden x € 3.500 (hof: € 24.500). ”

Het hof sluit zich aan bij deze overwegingen van de civiele rechter en zal derhalve een bedrag van € 24.500 dat naar schatting ten goede van [slachtoffer] is gekomen, op het aan [slachtoffer] onttrokken geldbedrag in mindering brengen. Het voorgaande brengt het hof tot de slotsom dat de verdachte een geldbedrag van (€ 195.236,83 minus € 88.642,56 en minus € 24.500 =) € 82.094,27 heeft verduisterd.”

“C. Het gebruik van de verklaringen van [slachtoffer] voor het bewijs

In hetgeen door de raadsman bij pleidooi naar voren is gebracht ziet het hof geen aanleiding om aan de betrouwbaarheid van de voor het bewijs gebezigde onderdelen van de verklaringen van [slachtoffer] te twijfelen. Het hof heeft zich hiervoor reeds over verschillende - door de raadsman als leugenachtig gekwalificeerde - verklaringen van [slachtoffer] uitgelaten. Het hof stelt vast dat de voor het bewijs gebezigde verklaring van [slachtoffer] op essentiële punten steun vinden in de verklaringen van [aangever], die van de verdachte en in de overige bewijsmiddelen, zodat het hof de verklaring van [slachtoffer] geloofwaardig acht. Al hetgeen door de raadsman overigens is aangevoerd leidt niet tot een ander oordeel.

Met betrekking tot het verweer van de raadsman dat de verklaring van [slachtoffer] van het bewijs moet worden uitgesloten nu de verdediging niet in de gelegenheid is geweest om [slachtoffer] als getuige te horen, overweegt het hof als volgt.

Het hof stelt voorop dat een door enig persoon in verband met een strafzaak afgelegde en de verdachte belastende of ontlastende verklaring, zoals die onder meer kan zijn vervat in een ambtsedig proces-verbaal, ingevolge de autonome betekenis welke toekomt aan de term 'witnesses/témoins' in art. 6, derde lid aanhef en onder d, EVRM, in het perspectief van het EVRM wordt aangemerkt als verklaring van een getuige als aldaar bedoeld. Op grond van die verdragsbepaling heeft de verdediging aanspraak op een behoorlijke en effectieve mogelijkheid om getuigen in enig stadium van het geding te (doen) ondervragen. De omstandigheid dat de verdediging, ondanks het nodige initiatief daartoe, geen gebruik heeft kunnen maken van die mogelijkheid, staat niet eraan in de weg dat een door een getuige afgelegde verklaring voor het bewijs wordt gebezigd, mits is voldaan aan de eisen van een eerlijk proces, in het bijzonder doordat de bewezenverklaring niet in beslissende mate op die verklaring wordt gebaseerd dan wel - indien de bewezenverklaring wel in beslissende mate op die verklaring wordt gebaseerd - het ontbreken van een behoorlijke en effectieve mogelijkheid om de desbetreffende getuige te ondervragen in voldoende mate wordt gecompenseerd.

Voor de beantwoording van de vraag of de bewezenverklaring in beslissende mate steunt op de verklaring van - kort gezegd - een, ondanks het nodige initiatief daartoe, niet door de verdediging ondervraagde getuige, is van belang in hoeverre die verklaring steun vindt in andere bewijsmiddelen. Het benodigde steunbewijs moet betrekking hebben op die onderdelen van de hem belastende verklaring die de verdachte betwist. Of dat steunbewijs aanwezig is, wordt mede bepaald door het gewicht van de verklaring van deze getuige in het licht van de bewijsvoering als geheel.

De rechtbank heeft hieromtrent in het vonnis het volgende overwogen:

[De verdediging heeft ter zitting van 3 september 2019 reeds verzocht [slachtoffer] als getuige te horen. Dit verzoek werd door de rechtbank destijds afgewezen. Voorafgaand aan de inhoudelijke behandeling heeft de verdediging opnieuw verzocht de getuige te horen. Dit is thans niet meer mogelijk, omdat [slachtoffer] inmiddels is overleden.

De rechtbank ziet zich daardoor nu gesteld voor de vraag of er sprake is van een eerlijk proces als bedoeld in artikel 6 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) als de verklaringen van [slachtoffer] voor het bewijs worden gebruikt, gezien het herhaalde verzoek van de verdediging om hem als getuige te horen.

De rechtbank stelt voorop dat zij van oordeel is dat het herhaalde verzoek van de verdediging om de getuige te horen op dit moment zou dienen te worden gehonoreerd, alleen al omdat [slachtoffer] belastende verklaringen tegen de verdachte heeft afgelegd. De realiteit is echter, dat dit verzoek eerst is herhaald na het overlijden van de getuige. Daarmee is gegeven dat er een 'goede reden’ is om de getuige niet te horen zoals bedoeld in de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.

Dat betekent dat de rechtbank na zal dienen te gaan of de verklaringen van [slachtoffer] sole or decisive aan een eventuele veroordeling ten grondslag liggen en of er sprake is van voldoende andere factoren die het niet horen van de getuige compenseren zodat het proces als geheel een eerlijk proces is.

Anders dan de verdediging, is de rechtbank van oordeel dat een bewezenverklaring van het tenlastegelegde niet sole or decisive, dus uitsluitend of in doorslaggevende mate zal zijn gebaseerd op de verklaringen van [slachtoffer]. De rechtbank verwijst daartoe naar het bewijs dat hiervoor reeds is opgenomen, te weten de verklaring van W. [slachtoffer], het financieel onderzoek naar de overschrijvingen en opnames vanaf de bankrekeningen van [slachtoffer], het rapport van de schriftdeskundige en de verklaring van de verdachte zelf.

Bovendien is de rechtbank van oordeel dat er sprake is van compensatie voor de onmogelijkheid om [slachtoffer] als getuige te horen. In het kader van de civiele procedure tussen [slachtoffer] als eiser en de verdachte als gedaagde heeft namelijk een comparitie van partijen plaatsgevonden, waarop zowel de verdachte als [slachtoffer] een verklaring hebben afgelegd. Dat betekent dat de verdachte en haar advocaat in die zaak [slachtoffer] al hebben kunnen confronteren met haar [het hof begrijpt: zijn] verklaringen. Die confrontatie heeft er niet toe geleid dat [slachtoffer] op zijn verklaringen is teruggekomen of dat zijn verklaringen onjuist zijn gebleken. De rechtbank is dan ook van oordeel dat de verklaringen van [slachtoffer] voor het bewijs kunnen worden gebruikt.]

Het hof sluit zich geheel aan bij deze overwegingen en maakt deze tot de zijne. Naar het oordeel van het hof kan derhalve niet worden gesproken van een bewezenverklaring die in beslissende mate steunt op de enkele verklaring van [slachtoffer].

Derhalve kunnen de verklaringen van [slachtoffer] voor het bewijs worden gebezigd.”

“De benadeelde partij [aangever], namens de erven van [slachtoffer], heeft in eerste aanleg een vordering tot schadevergoeding ingediend, bestaande uit een bedrag van € 195.317,85 aan materiële schade en € 10.000,00 aan immateriële schade, te vermeerderen met de wettelijke rente. Voorts heeft de benadeelde partij proceskosten ad € 15.388,66 gevorderd. Deze vordering is bij vonnis waarvan beroep toegewezen tot een bedrag van € 195.236,83 aan materiële schade, vermeerderd met de wettelijke rente en met oplegging van de schadevergoedingsmaatregel.

De benadeelde partij heeft de vordering in hoger beroep gehandhaafd, met dien verstande dat de benadeelde partij de vordering blijkens het ingevulde wensenformulier d.d. 8 april 2022 heeft verlaagd tot een bedrag van € 24.418,98, nu een bedrag ad € 170.81 7,85 waartoe de verdachte bij het civiele vonnis van 7 augustus 2019 is veroordeeld inmiddels is geïncasseerd. Voorts wordt door de benadeelde partij in hoger beroep afgezien van de in eerste aanleg gevorderde immateriële schade. De opgevoerde proceskosten ad € 15.388,66 worden volgens het wensenformulier geheel gehandhaafd. Ter terechtzitting in hoger beroep heeft de advocaat van de benadeelde partij de vordering nader aangepast en toegelicht. Hij heeft aangevoerd dat het bedrag van € 170.817,85 inderdaad is betaald en dat de gevorderde proceskosten door de civiele rechter deels zijn toegewezen.

De advocaat heeft gesteld dat van het oorspronkelijke bedrag aan proceskosten ad € 15.388,66 thans nog een bedrag resteert van:

€ 15.388,66 minus:

- € 1.022,33 aan door [slachtoffer] voorgeschoten kosten voor de deskundige

- € 6.828,00 aan salaris advocaat (het hof begrijpt: ten behoeve van het optreden in de civiele procedure),

- € 1.258,00 aan beslagkosten;

- € 1.707,00 aan een verzoekschrift;

- € 770,08 aan explootkosten

= € 3.803,25.

De advocaat heeft verzocht dit bedrag niet als proceskosten, maar als materiële schade toe te wijzen. Daarnaast is - naar het hof begrijpt - verzocht de verdachte te veroordelen in de proceskosten conform het liquidatietarief.

Het hof begrijpt de vordering aldus dat thans een bedrag van (€ 24.418,98 + € 3.803,25 =) € 28.222,23 aan materiële schade wordt gevorderd.

Het hof overweegt hierover als volgt. Uit het vonnis van de civiele rechter d.d. 7 augustus 2019 volgt dat volgens de civiele rechter een totaalbedrag van € 195.3 17,85 aan de basisrekening van [slachtoffer] is onttrokken. De civiele rechter heeft daarvan een bedrag van € 24.500 afgetrokken aan ‘gelden die binnen het bereik vallen van normale kosten voor leven en verzorging van [slachtoffer] en kosten van verschillende etentjes’.

Het thans nog gevorderde benadelingsbedrag van € 24.418,98 wordt - zo begrijpt het hof - gevormd door het bedrag dat in de gevoerde civiele procedure niet door de civiele rechter is toegewezen nu dit (naar schatting van de civiele rechter) bestaat uit geld dat binnen het bereik valt van normale kosten voor leven en verzorging van [slachtoffer] en de kosten van verschillende etentjes. Nu de civiele rechter hierover inmiddels onherroepelijk ten gronde heeft beslist en bovendien het hof - zoals hiervoor overwogen - dit bedrag (afgerond € 24.500) ook in de strafrechtelijke procedure niet beschouwt als door de benadeelde geleden nadeel uit het bewezenverklaarde, dient de vordering in zoverre te worden afgewezen.

Ten aanzien van de resterende gevorderde schade ad € 3.803,25 - waarvan niet concreet gemaakt of onderbouwd is waarop het precies ziet - overweegt het hof als volgt. Ook hier staat voorop dat de civiele rechter over de in de civiele procedure gevorderde proceskosten reeds onherroepelijk ten gronde heeft beslist. Ingevolge artikel 421, derde lid, van het Wetboek van Strafvordering kan de benadeelde partij zich in hoger beroep slechts voegen binnen de grenzen van haar eerste vordering. Uit voornoemde bepaling blijkt dat de benadeelde partij in hoger beroep niet alsnog schadeposten mag opvoeren die zij in eerste aanleg niet heeft opgevoerd en evenmin het bedrag van de in eerste aanleg wel opgevoerde schadeposten mag verhogen. Nu namens de benadeelde partij, in eerste aanleg en in hoger beroep vertegenwoordigd door een advocaat, is aangevoerd dat de in eerste aanleg gevorderde proceskosten thans als materiële schade dienen te worden aangemerkt, is sprake van een verhoging van de in eerste aanleg opgevoerde schade. Derhalve zal het hof ook dit gedeelte van de vordering afwijzen.

Het hof zal de verdachte, die als de in het ongelijk gestelde partij kan worden aangemerkt, veroordelen in de proceskosten aan de zijde van de benadeelde partij. Voorts zal de verdachte worden veroordeeld in de ten behoeve van de tenuitvoerlegging van dit arrest door de benadeelde partij nog te maken kosten.

Het hof is van oordeel dat in het kader van de vaststelling van de proceskostenveroordeling aansluiting moet worden gezocht bij het liquidatietarief rechtbanken en gerechtshoven. Voor de rechtsgang in eerste aanleg wordt bij een vordering met een hoofdsom tussen € 195.000,00 en € 390.000,00 in de regel € 2.491,00 per punt als salaris toegekend (tarief VI, zoals dat gold ten tijde van het wijzen van het vonnis door de rechtbank). De benadeelde partij komt in dit verband twee punten toe: één punt voor het door haar advocaat indienen van de vordering en één voor de aanwezigheid van zijn advocaat ter terechtzitting in eerste aanleg.

Voor de rechtsgang in hoger beroep geldt, nu de vordering in hoger beroep is verlaagd tot een bedrag van € 28.222,23, een tarief van € 1.442,00 per punt (tarief III conform principaal appel rechtbank op hof, zoals dat heden geldt). De benadeelde partij komt één punt toe, namelijk voor de aanwezigheid van zijn advocaat ter terechtzitting in hoger beroep.

Op basis van het voorgaande zal het hof een bedrag van € 4.982,00 (eerste aanleg) plus een bedrag van € 1.442,00 (hoger beroep), zijnde in totaal een bedrag van € 6.424,00 aan proceskosten toekennen.”

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

plv. AG