Rechtbank Den Haag, eerste aanleg - meervoudig strafrecht overig

Is verdachte de gebruiker van de accounts [account 4] en [account 5] ?

Bij het beantwoorden van de vraag of hetgeen onder 1 en 4 ten laste is gelegd wettig en overtuigend kan worden bewezen verklaard komt grote betekenis toe aan de EncroChat-berichten die zijn verzonden tussen de verschillende accounts die voorkomen in het procesdossier van onderzoek 67YORK21. Daarom dient de rechtbank allereerst na te gaan of buiten redelijke twijfel kan worden vastgesteld dat de verdachte gebruik heeft gemaakt van de accounts die door de politie aan hem worden toegeschreven.

Uit het berichtenverkeer van [account 4] en [account 5] blijkt allereerst van een verband tussen beide accounts. Zo hebben andere gebruikers de accounts (deels) onder vergelijkbare bijnamen opgeslagen en blijkt uit het berichtenverkeer dat [account 4] aankondigt dat zijn account binnenkort offline gaat en dat hij een nieuwe PGP-telefoon nodig heeft. Kort daarop komt het account [account 5] online. Ook blijkt uit een gesprek van 4 juni 2020 met gebruiker [gebruiker 1] dat [account 4] vlak daarvoor is overgegaan in [account 5] .

Daarnaast bestaan er aanwijzingen voor een verband tussen de BQ telefoon van de verdachte en de activiteiten van [account 4] op Encrochat. Allereerst hebben de gesprekken hetzelfde onderwerp, namelijk de handel in verdovende middelen. Daarnaast heeft de verdachte op 3 maart 2020 een gesprek met het contact [naam 1] op zijn BQ telefoon en verzoekt hij om een nieuw toestel. [naam 1] verwijst hierop naar [gebruiker 2] . Op 28 april 2020 voert [account 4] een gesprek met gebruiker [gebruiker 2] , waarin hij om nieuwe toestellen vraagt. Op 26 mei 2020 geeft [account 4] een gebruikersnaam door aan [gebruiker 2] . Daarop verwijst [gebruiker 2] [account 4] op zijn beurt weer naar [naam 1] , om het vervolg en - vermoedelijk - de betaling te regelen.

Ten aanzien van de beide Encrochat-accounts is zoals hiervoor benoemd, gebleken dat deze door verschillende contacten onder bijzondere bijnamen zijn opgeslagen. De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat deze bijnamen onvoldoende duidelijk naar de verdachte te herleiden zijn; de bijnamen zijn zeer divers, niet eenduidig, voor interpretatie vatbaar en kunnen van toepassing zijn op een veelvoud aan personen, aldus de verdediging.

De rechtbank stelt op basis van de bewijsmiddelen ten aanzien van verschillende bijnamen in relatie tot de verdachte het volgende vast:

Gelet op het voorgaande acht de rechtbank de voornoemde gebruikersnamen in onderlinge samenhang bezien in voldoende mate te herleiden naar de verdachte. Dat een enkele gegeven bijnaam zoals ‘Oude hollander PSe’ op het eerste gezicht mogelijk tegenstrijdig lijkt met andere bijnamen zoals ‘Cura’ of ‘Anti’ doet daar – anders dan de verdediging stelt – naar het oordeel van de rechtbank niet aan af. Immers is uit onderzoek gebleken dat de verdachte zowel van Nederlandse als van Curaçaose komaf is.

Over de op 6 maart 2020 bij de verdachte aangetroffen BQ telefoon heeft hij verklaard dat deze van hem was. Daar merkte de verdachte wel bij op dat dit geen cryptotelefoon zou betreffen. Uit onderzoek aan de telefoon bleek echter dat dit wél een cryptotelefoon was. Nader onderzoek wees uit dat verschillende in die telefoon aangetroffen contacten ook contacten waren van [account 4] en dat een van deze contacten eveneens een contact van [account 5] was. Door de verdediging is aangevoerd dat slechts een klein percentage van alle contacten overeenkomt en dat dat erop duidt dat [account 4] / [account 5] niet dezelfde persoon is als de gebruiker van de BQ telefoon, namelijk verdachte, maar wel iemand uit zijn netwerk. De rechtbank gaat hier niet in mee en acht de overeenkomende contacten een sterke aanwijzing dat de gebruikers van de BQ telefoon en die van de accounts [account 4] en [account 5] dezelfde persoon zijn.

Voorts heeft de verdediging aangevoerd dat de schrijfstijlen van de verdachte en die van [account 4] en [account 5] niet overeenkomen en dat de verdachte ook daarom niet kan worden geïdentificeerd als de gebruiker van die accounts. De verdediging baseert zich hierbij op een door haarzelf, via ChatGTP, gegenereerde schrijfstijlanalyse waarvan de conclusie is dat de chatberichten van de BQ telefoon en van [account 4] / [account 5] met hoge waarschijnlijkheid door twee verschillende personen zijn geschreven. De rechtbank acht de conclusies die uit de analyse volgen niet overtuigend. Naar haar oordeel zijn de verschillen in schrijfstijl, voor zover die er zijn, subtiel en communiceren alle in de analyse betrokken gebruikers op een vergelijkbare manier.

Ten slotte heeft de verdediging zich op het standpunt gesteld dat de verdachte op basis van de beschikbare locatiegegevens van [account 4] van 3 juni 2020 niet de gebruiker van dit account kan zijn geweest. De raadsman heeft daartoe aangevoerd dat de verdachte in de nacht van 2 op 3 juni 2020 bij een vriend in Brussel verbleef en dat de route die hij aflegde daarom niet strookt met de route van [account 4] zoals die volgt uit de zendmastgegevens. De rechtbank overweegt dat de door de verdediging aangevoerde stukken met betrekking tot dit standpunt (bijlage 2 bij de pleitnota) geen enkele bevestiging of uitsluiting geven van waar de verdachte zich op 3 juni 2020 heeft begeven. Het betoog faalt.

Ten slotte zijn in de chatberichten van [account 4] en [account 5] aanwijzingen te vinden dat de gebruiker daarvan onder meer in [plaats 2] , Spanje en Curaçao verbleef. Zoals hierboven benoemd heeft de verdachte binding met [plaats 2] . Daarnaast blijkt uit het dossier dat de verdachte in Curaçao ingeschreven staat en regelmatig naar Spanje vloog.

Naar het oordeel van de rechtbank kan op grond van de hierboven genoemde feiten en omstandigheden, in onderling verband en samenhang bezien, buiten redelijke twijfel worden vastgesteld dat het de verdachte is geweest die gebruik heeft gemaakt van de EncroChat-accounts [account 4] en [account 5] .

Het dossier bevat overigens ook geen aanwijzingen dat een ander dan de verdachte gebruik heeft gemaakt van deze accounts. De rechtbank zal daarom in het vervolg van het vonnis bij de bespreking van berichten verzonden door [account 4] en [account 5] ervan uitgaan dat het de verdachte is geweest die deze berichten heeft verzonden.

Voorwaardelijk verzoek

De verdediging heeft een voorwaardelijk verzoek gedaan tot het horen van [getuige] als getuige ter verificatie van het standpunt dat de verdachte op 3 juni 2020 bij hem in Brussel was, voor het geval de rechtbank de door de verdediging gevoerde verweren tegen de identificatie van de verdachte als gebruiker van [account 4] en [account 5] niet zou volgen. De rechtbank overweegt dat [getuige] geen belastende Keskin-getuige betreft en dat voor de beoordeling van dit verzoek daarom, mede gelet op het laattijdige tijdstip waarop dit verzoek aan de rechtbank is gedaan, het noodzakelijkheidscriterium van toepassing is. De rechtbank acht zich door het verhandelde ter terechtzitting voldoende voorgelicht, waardoor haar de noodzakelijkheid van het gevraagde verhoor niet is gebleken. Het voorwaardelijk verzoek tot het horen van de getuige [getuige] wordt daarom door de rechtbank afgewezen.

Hebben de aangetroffen berichten betrekking op het tenlastegelegde?

Nu de rechtbank buiten redelijke twijfel heeft vastgesteld dat de verdachte de gebruiker is van de accounts [account 4] en [account 5] , ziet zij zich voor de vraag gesteld of de verstuurde berichten in de onderzochte chats betrekking hebben op het tenlastegelegde. Zij overweegt daartoe het volgende.

De chatberichten zijn naar het oordeel van de rechtbank zeer specifiek en concreet. Er wordt onder meer gesproken over aantallen kilo’s, blokken, stempels en partners voor het inbouwen dan wel uithalen van ladingen in en uit zeecontainers. Ook worden er foto’s verstuurd van witte blokken, al dan niet met zichtbare stempels. Het is een feit van algemene bekendheid dat cocaïne doorgaans wordt vervoerd in blokken van één kilogram en dat deze blokken veelal worden voorzien van een stempel. Bovendien passen de in de chatgesprekken gehanteerde termen om stoffen aan te duiden (onder meer boli, colo en blok) bij de – met cocaïne corresponderende – genoemde prijzen. Daarnaast wordt er gesproken over eventuele klanten in Duitsland, het versnijden en uitkoken van blokken en het mogelijke vervoer ervan naar Italië.

Gelet op de inhoud van de chatgesprekken in het dossier is de rechtbank van oordeel dat die chatberichten niet anders kunnen worden uitgelegd dan dat deze (hoofdzakelijk) gaan over het voorbereiden van de handel in cocaïne. Uit de inhoud van de chatgesprekken volgt dat er sprake is van medeplegen.

Conclusie

De rechtbank komt tot een bewezenverklaring van het onder 1 en 4 tenlastegelegde.

Bewijsoverwegingen ten aanzien van feit 2

Juridisch beoordelingskader Voor een bewezenverklaring van witwassen in de zin van artikel 420bis e.v. van het Wetboek van Strafrecht (hierna: Sr) is vereist dat het betreffende voorwerp afkomstig is uit enig misdrijf. De rechtbank stelt voorop dat daarvoor niet is vereist dat uit de bewijsmiddelen moet kunnen worden afgeleid dat het desbetreffende voorwerp afkomstig is uit een nauwkeurig aangeduid misdrijf. Dat een voorwerp ‘afkomstig is uit enig misdrijf’ kan bewezen worden geacht als het op grond van de vastgestelde feiten en omstandigheden niet anders kan zijn dan dat het voorwerp uit enig misdrijf afkomstig is. Of daarvan sprake is moet worden beoordeeld aan de hand van het toetsingskader dat in de rechtspraak is uitgekristalliseerd in een aantal stappen.

Als door het openbaar ministerie feiten en omstandigheden zijn aangedragen die een vermoeden rechtvaardigen dat het niet anders kan zijn dan dat het voorwerp uit enig misdrijf afkomstig is (stap 1), mag van de verdachte worden verlangd dat hij een verklaring geeft over de legale herkomst van het voorwerp (stap 2). Deze verklaring moet concreet, verifieerbaar en niet op voorhand hoogst onwaarschijnlijk zijn (stap 3). De omstandigheid dat deze verklaring van de verdachte mag worden verlangd, houdt niet in dat het aan de verdachte is om aannemelijk te maken dat het voorwerp niet van misdrijf afkomstig is.

Indien de verdachte een dergelijke verklaring heeft gegeven, ligt het op de weg van het openbaar ministerie nader onderzoek te doen naar die verklaring (stap 4). Mede op basis van de resultaten van dat onderzoek zal dan moeten worden beoordeeld of ondanks de verklaring van de verdachte het witwassen bewezen kan worden op de grond dat het niet anders kan zijn dan dat het voorwerp uit enig misdrijf afkomstig is (stap 5). Als zo’n verklaring is uitgebleven, mag de rechter die omstandigheid betrekken in zijn bewijsoverwegingen (vgl. HR 18 december 2018, ECLI:NL:HR:2018:2352).

Bestaat er een gerechtvaardigd vermoeden dat het voorwerp afkomstig is uit enig misdrijf? Zoals reeds is besproken onder 3.1. is er naar aanleiding van eerder strafrechtelijk onderzoek naar de verdachte op 22 september 2021 een doorzoeking gedaan in zijn woning aan de [adres 2] te [plaats 3] . Daarbij werden contante geldbedragen van in totaal € 15.000,00 en meerdere kostbare goederen, waaronder tien miner computers inclusief apparatuur, aangetroffen en inbeslaggenomen. Tijdens de fouillering van de verdachte werd in zijn zak tevens een contant geldbedrag van € 4.685,75 aangetroffen en inbeslaggenomen.

Nader onderzoek naar de verdachte en zijn financiën heeft uitgewezen dat hij geen bij een overheidsinstantie bekende inkomstenbron heeft. Dit strookt niet met de uitgaven die de verdachte in de ten laste gelegde periode deed aan een groot aantal vliegtickets en de huur van verschillende auto’s bij autoverhuurbedrijf [bedrijf] . De Tesla die de verdachte sinds 2014 tot op heden bij dit verhuurbedrijf huurt voor ruim € 1.300 per maand, betaalde hij op een enkele keer na telkens contant. Ook de kosten die de verdachte volgens gegevens van het Nibud gemiddeld zou moeten maken voor zijn huishouden en het totale saldo op de bankrekeningen van de verdachte passen niet bij het beeld van iemand die volgens de bekende informatiebronnen geen (legaal) inkomen heeft.

Daar komt bij dat de rechtbank de onder 1 en 4 ten laste gelegde EncroChat-berichten aan de verdachte toeschrijft, zoals is beschreven onder 3.6.1. Uit die berichten blijkt naar het oordeel van de rechtbank dat de verdachte zich bezighoudt met criminele activiteiten die betrekking hebben op de handel in verdovende middelen, waarvan het algemeen bekend is dat die zeer lucratief (kunnen) zijn.

Op grond van die feiten en omstandigheden acht de rechtbank het vermoeden gerechtvaardigd dat de onder feit 2 in de tenlastelegging genoemde voorwerpen uit misdrijf afkomstig zijn, wat betekent dat van de verdachte mag worden verlangd dat hij een verklaring geeft voor de herkomst van die voorwerpen.

Is er sprake van een concrete en verifieerbare verklaring van de verdachte?

De verdachte heeft – kortgezegd – verklaard dat hij een legaal inkomen heeft uit kunsthandel en dat hij mede daardoor ook een aanzienlijk vermogen heeft opgebouwd. Deze handel gaat voor een groot deel via contante betalingen, maar ook girale overboekingen komen voor. Het meeste geld dat hij op zijn bankrekeningen binnenkrijgt, haalt de verdachte er snel weer af omdat dat anders door het openbaar ministerie wordt afgenomen in het kader van een lopende ontnemingszaak. Dat hij over veel contant geld beschikt, is volgens hem om die reden goed te verklaren. De verdachte heeft voorts verklaard dat hij zijn vermogen en inkomen steeds heeft opgegeven bij de Belastingdienst en dat deze gegevens kunnen worden gecontroleerd.

Ten aanzien van de in de tenlastelegging genoemde contante geldbedragen heeft de verdachte verklaard dat het bedrag in zijn zak afkomstig was van een schilderij dat hij in augustus aan een klant in Spanje had verkocht en dat hij de € 15.000,00 aan contanten een paar dagen voor zijn arrestatie had gekregen. De miner computers zijn deels van zijn dochter en deels van een bekende, stelt de verdachte. Door de verdediging is ter onderbouwing van de legale herkomst van deze voorwerpen verder een aantal schriftelijke verklaringen van de dochter van de verdachte en derden ingediend. Kortgezegd komen die verklaringen op het volgende neer:

De rechtbank is van oordeel dat de verklaring van de verdachte niet kan worden aangemerkt als concreet en min of meer verifieerbaar, ook niet in combinatie met de schriftelijke verklaringen die in aanvulling op de verklaring van de verdachte door de verdediging in het geding zijn gebracht. Zij overweegt daartoe dat het uitsluitend noemen van een bron van herkomst of inkomsten (zoals de verkoop van een schilderij) niet afdoende is om te kunnen spreken van een concrete en min of meer verifieerbare verklaring. Door de verdachte is ten aanzien van elk van de op de tenlastelegging genoemde voorwerpen telkens enkel een begin van een verklaring over de herkomst gegeven, waardoor niet kan worden gesproken van een concrete en min of meer verifieerbare verklaring. Door de verdediging zijn bijvoorbeeld geen facturen, kwitanties of een deugdelijke verifieerbare administratie van de schilderijenverkoop overlegd. Daardoor kan niet worden geverifieerd hoe de verdachte aan de schilderijen komt die hij verkoopt, meer in het bijzonder het schilderij dat hij aan de heer [naam 4] zou hebben verkocht en waarvan (een deel van) de opbrengst contant in zijn zak zou zijn aangetroffen. Hetzelfde geldt voor de achtergrond van de verkrijging van €15.000,00 van de heer [naam 5] . Dat de miner computers van de dochter van de verdachte zouden zijn, schuift de rechtbank als onaannemelijk terzijde. Zij was ten tijde van de aankoop van de miner computers zeventien jaar oud en het is de rechtbank niet gebleken hoe zij over een dergelijk groot bedrag heeft kunnen beschikken zonder tussenkomst van de verdachte, haar vader.

De rechtbank merkt voorts op dat het enkele feit dat inkomen of vermogen is aangegeven bij de Belastingdienst, nog niet betekent dat dat ook legaal vermogen of inkomen is. Immers staat daarmee nog niet vast hoe de verdachte aan dat geld is gekomen en of hetgeen hij bij de Belastingdienst heeft aangegeven klopt.

Het door de verdachte geboden tegenwicht tegen de verdenking van witwassen geeft naar het oordeel van de rechtbank onvoldoende aanleiding tot een nader onderzoek. Het uitblijven van nader onderzoek kan – anders dan door de verdediging wordt gesteld – dus ook niet in de weg staan aan een bewezenverklaring van het tenlastegelegde, omdat het openbaar ministerie daartoe niet gehouden was vanwege het ontbreken van een concrete en verifieerbare verklaring van de verdachte.

Gelet op het voorgaande is er geen andere conclusie mogelijk dan dat de ten laste gelegde voorwerpen onmiddellijk of middellijk uit enig (eigen) misdrijf afkomstig zijn. De verdachte heeft geldbedragen voorhanden gehad en van geldbedragen gebruik gemaakt (omgezet) door er voertuigen mee te huren en vliegtickets en miner-computers mee te kopen.

Gelet op de duur en de frequentie van dat witwassen is de rechtbank van oordeel dat de verdachte hiervan een gewoonte heeft gemaakt in de zin van artikel 420ter Sr.

Conclusie

De rechtbank komt tot een bewezenverklaring van het onder 2 tenlastegelegde, met dien verstande dat ten aanzien van de contante geldbedragen sprake is van eenvoudig witwassen en ten aanzien van de miner computers en de geldbedragen die zijn uitgegeven aan vliegtickets en huurauto’s van gewoontewitwassen.

Over het ten laste gelegde geldbedrag van € 88.883,00, ten aanzien van kosten voor huurvoertuigen, merkt de rechtbank ten slotte op dat daarin ook de kosten voor brandstof van de gehuurde Tesla zijn doorberekend ter waarde van € 10.140,00, terwijl dat model auto geen gebruik maakt van brandstof maar enkel wordt opgeladen aan een elektrische laadpaal. De rechtbank zal dit bedrag bij de bewezenverklaring daarom op het ten laste gelegde geldbedrag in mindering brengen.