Rechtbank Rotterdam, eerste aanleg - meervoudig socialezekerheidsrecht

Bij het UWV is sprake van een structureel tekort aan verzekeringsartsen. Hierdoor is het voor het UWV niet mogelijk om in alle zaken waarin voor een zorgvuldige beslissing een medisch advies van een verzekeringsarts nodig is, tijdig een besluit te nemen. Dit probleem doet zich landelijk voor en kan niet op korte termijn worden opgelost. Het UWV heeft hiervoor ook al de nodige aandacht gevraagd aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). (Voetnoot 7)

Gelet op de door het UWV geschetste stand van zaken bij kantoor Rotterdam is sprake van een bijzonder geval (Voetnoot 9) dat aanleiding geeft een andere beslistermijn te bepalen dan de wettelijke beslistermijn van twee weken. Hoewel het zeer onwenselijk is dat wettelijke beslistermijnen worden overschreden en belanghebbenden lang op beslissingen in hun zaak moeten wachten, is het zinloos een beslistermijn te stellen die het UWV evident niet kan halen zonder onzorgvuldig te werk te gaan, met als resultaat dat verbeurde dwangsommen tot hoge bedragen kunnen oplopen en worden betaald met publieke middelen. (Voetnoot 10) Bovendien ondermijnt dit de geloofwaardigheid in de rechtstaat: de mate waarin de bestuursrechter effectief rechtsbescherming kan bieden, hangt immers mede af van de naleving van rechterlijke uitspraken door de overheid. (Voetnoot 11) Hoewel het UWV in deze zaak geen beroep op overmacht doet, (Voetnoot 12) zodat de rechtbank aan een beoordeling daarvan niet toekomt, is het duidelijk dat het UWV niet onwillig is om binnen de wettelijke beslistermijnen een besluit bekend te maken. Het UWV getroost zich grote inspanningen, maar dit biedt vanwege de geschetste problematiek geen zicht op het verkorten van de gemiddelde behandelduur. De rechtbank ziet aanleiding de volgende nadere beslistermijn vast te stellen die zij als uitgangspunt zal hanteren bij beroepen ntb in zaken waarbij een medisch advies van een verzekeringsarts nodig is.

Na gegrondverklaring van een beroep gericht tegen het niet tijdig nemen van een primair besluit of een besluit op bezwaar dient het UWV alsnog een besluit bekend te maken binnen 30 weken bij een werknemersberoep en binnen 40 weken bij een werkgeversberoep, gerekend vanaf de datum waarop de rechtbank het beroep ntb heeft ontvangen. Indien deze termijn op het moment van de uitspraak van de rechtbank is verstreken, dient het UWV binnen de wettelijke termijn van twee weken na de dag van het verzenden van de uitspraak alsnog het besluit bekend te maken. Als in een individueel geval bijzondere omstandigheden daartoe aanleiding geven, kan een andere beslistermijn of dwangsom worden bepaald.

De rechtbank vindt het redelijk bij de nadere beslistermijn een onderscheid te maken tussen werknemers- en werkgeversberoepen. Bij aanvragen van werknemers gaat het over hun recht op uitkering en daarmee ook over hun inkomenszekerheid. Bij aanvragen van werkgevers gaat het om de verlaging van werknemerslasten, waarbij het UWV ter zitting heeft toegelicht dat bij een geslaagd inhoudelijk beroep van de werkgever de premies met terugwerkende kracht tot aan het moment van de aanvraag aan de werkgever worden terugbetaald.

Voor de aanvang van de beslistermijn sluit de rechtbank aan bij het moment waarop de rechtbank het beroep ntb heeft ontvangen, waarmee ook de wettelijke termijn van acht weken die de rechtbank heeft om te beslissen op het beroep ntb in de beslistermijn is verdisconteerd. (Voetnoot 13) Dit geeft de belanghebbende meer zicht op de termijn waarbinnen het UWV alsnog een besluit bekend dient te maken. Dit aanvangsmoment sluit daarnaast aan bij de toelichting van het UWV ter zitting dat de ontvangstdatum van het beroep ntb voor het UWV het moment is waarop de zaak actief in behandeling wordt genomen als dit nog niet is gebeurd.

Een nadere beslistermijn van 30 weken voor werknemersberoepen en 40 weken voor werkgeversberoepen, gerekend vanaf de datum waarop de rechtbank het beroep ntb heeft ontvangen, voldoet naar het oordeel van de rechtbank aan het criterium dat de beslistermijn niet onnodig lang en niet onrealistisch kort is. Het UWV heeft toegelicht dat de beslistermijn in de bezwaarfase tenminste één jaar (52 weken) is en dat deze termijn voor de primaire fase niet korter is. Met de vastgestelde nadere beslistermijn dient het UWV in de primaire fase bij werknemersberoepen enigszins sneller te beslissen dan de gemiddelde behandelduur van tenminste 52 weken. Zo zal in geval van een beroep ntb in de primaire fase bij een wettelijke beslistermijn van acht weken en een termijn van twee weken ingebrekestelling de verwachte behandelduur in totaal worden beperkt tot 40 weken voor werknemersberoepen. Deze aanscherping ten opzichte van de gemiddelde behandelduur vindt de rechtbank gerechtvaardigd vanwege het zwaarwegende belang van werknemers om te weten of zij recht hebben op een uitkering en daarmee of sprake is van inkomenszekerheid. De rechtbank vindt de nadere beslistermijn daarbij niet onrealistisch kort in het licht van de onder 3.2. geschetste huidige stand van zaken bij UWV-kantoor Rotterdam. Door met de nadere beslistermijn geen onderscheid te maken tussen de primaire fase en de bezwaarfase en wel tussen werknemers- en werkgeversberoepen, heeft het UWV enige ruimte om met capaciteit te schuiven en interne werkprocessen aan te passen ter verbetering van de efficiëntie.

Uit de toelichting van het UWV ter zitting is gebleken dat het instellen van een beroep ntb, vanwege het financiële aspect ervan, vooralsnog ertoe leidt dat de betreffende zaak met prioriteit wordt behandeld. Het UWV heeft er daarbij ook op gewezen dat de prioriteit die aan deze zaken wordt gegeven, betekent dat de behandeling van zaken waarin geen beroep ntb is ingediend, langer op zich laat wachten. Van een beroep ntb gaat dus vooralsnog voor het UWV in een individueel geval een prikkel uit om sneller te beslissen. Aan de wenselijkheid van deze prikkelwerking kan worden getwijfeld omdat het in het geheel aan zaken nadelig uitpakt voor degenen die geen beroep ntb hebben ingediend. Daarnaast is het onduidelijk hoe lang deze versnelde behandeling in het individuele geval voor het UWV nog haalbaar zal zijn, gezien de onder 3.2. beschreven behandelduur, het oplopende tekort aan verzekeringsartsen en de hoge instroom aan zaken. Naar het oordeel van de rechtbank is het echter aan de wetgever om hier desgewenst verandering in te brengen. De wetgever kan immers bepalen dat de dwangsomregeling buiten toepassing blijft in zaken waarin voor een zorgvuldige beslissing een medisch advies van een verzekeringsarts nodig is. Uit Kamerstukken blijkt dat de minister van SZW naar aanleiding van het rapport van de onafhankelijke commissie toekomst arbeidsongeschiktheidsstelsel (OCTAS) (Voetnoot 15) op dit moment de mogelijkheid onderzoekt om in deze zaken de dwangsomprocedure buiten werking te stellen. De rechtbank acht het aangewezen dat de minister van SZW bij dit onderzoek grote voortvarendheid betracht.

De nadere beslistermijn die de rechtbank heeft vastgesteld, wijkt af van de beslistermijnen die deze rechtbank in eerdere beroepen ntb in zaken van het UWV heeft vastgesteld en die varieerden tussen de twee weken en vier maanden, gerekend vanaf de dag na het verzenden van de uitspraak. Het UWV wordt met de onder 3.4 weergegeven nadere beslistermijn in de gelegenheid gesteld binnen een realistische termijn alsnog een besluit bekend te maken. Voor vaststelling van de dwangsom op een symbolisch bedrag, zoals het UWV ter zitting heeft verzocht, ziet de rechtbank daarom nu geen aanleiding. De hoogte van de dwangsom bepaalt de rechtbank, overeenkomstig het landelijke beleid van de rechtbanken, op € 100,- per dag met een maximum van € 15.000,-.

Omdat in deze zaak het beroep ntb is ingediend voorafgaand aan de datum van deze uitspraak, is in deze zaak het laatst vermelde uitgangspunt van toepassing. De rechtbank zal daarom bepalen dat het UWV binnen acht weken na de dag van het verzenden van deze uitspraak alsnog een beslissing op de aanvraag van eiseres bekend maakt. Er bestaat geen aanleiding om in dit individuele geval een andere nadere beslistermijn te bepalen.

De rechtbank bepaalt met toepassing van artikel 8:55d, tweede lid, van de Awb dat het UWV een dwangsom verbeurt als het de gestelde termijn overschrijdt. De rechtbank stelt deze dwangsom vast op € 100,- per dag dat de termijn wordt overschreden, met een maximum van € 15.000,-.