Parket bij de Hoge Raad, personen- en familierecht

De man heeft één middel van cassatie voorgesteld, dat is uitgewerkt in drie onderdelen die diverse rechts- en motiveringsklachten bevatten. Het eerste onderdeel heeft betrekking op het oordeel van het hof over de verzochte partneralimentatie. Het tweede en het derde onderdeel hebben betrekking op zowel het oordeel van het hof over de draagkracht als op de vordering ter afwikkeling van het huwelijk aangeduid met A en daarop voortbouwend de vordering aangeduid met C. De klachten van het tweede en het derde onderdeel splitsen niet duidelijk uit of ze betrekking hebben op het oordeel van het hof over de partneralimentatie dan wel de vorderingen in verband met de vermogensrechtelijke afwikkeling van het huwelijk, waardoor ze soms moeilijk te duiden zijn.

De klacht in randnr. 2.1.1 is gegrond.

Op grond van de devolutieve werking van het appel moet het hof de door verweerder in eerste aanleg verdedigde stellingen of weren die de rechtbank heeft verworpen of buiten behandeling gelaten ambtshalve opnieuw beoordelen, voor zover in het hoger beroep de toewijsbaarheid van het verzoek waarop ze betrekking hebben door gegrondbevinding van een grief opnieuw aan de orde komt. Bij een voor verweerder in eerste aanleg gunstig dictum is het instellen van (incidenteel) appel daarvoor niet nodig. Dit leidt uitzondering als de verweerder zijn in eerste aanleg verdedigde stellingen of weren heeft prijsgegeven. (Voetnoot 10)

Gezien het slagen van grief 1 van de vrouw met betrekking tot de behoeftigheid had het hof de toewijsbaarheid van de verzochte partneralimentatie opnieuw moeten beoordelen met inachtneming van de in eerste aanleg verdedigde stellingen en verweren en daarbij een zelfstandig oordeel moeten geven over de behoefte van de vrouw (en draagkracht van de man). Door te oordelen dat het op de weg van de man had gelegen als verweer in hoger beroep (subsidiair) opnieuw bezwaren aan te voeren tegen de hoogte van de door de rechtbank vastgestelde behoefte van de vrouw indien hij niet akkoord is met de door de rechtbank vastgestelde behoefte, heeft het hof de devolutieve werking van het appel miskend. Het hof heeft niet geoordeeld dat de man zijn verweer met betrekking tot de door de vrouw gestelde behoefte, voor zover dat door de rechtbank is verworpen, heeft prijsgegeven.

Nu de klacht over miskenning van de devolutieve werking in randnr. 2.1.1 slaagt, behoeft de klacht in randnr. 2.1.3 geen behandeling.

Randnr. 2.1.4 bevat een voortbouwende klacht, inhoudende dat als een van de in 2.1.1-2.1.3 besproken klachten slaagt, rov. 5.3 t/m 5.6 en 6.1 t/m 6.3 evenmin in stand kunnen blijven. Nu de klacht uit randnr. 2.1.1 slaagt, zal het verwijzingshof na verwijzing opnieuw over het verzoek tot vaststelling van partneralimentatie van de vrouw moeten oordelen. (Voetnoot 14)

De klachten van het tweede onderdeel (randnrs. 2.2-2.2.8) richten zich afwisselend tegen rov. 5.6 over de draagkracht van de man en/of rov. 5.11, waarin het hof oordeelt over de vordering, aangeduid met A, (Voetnoot 15) die de vrouw op de man stelt te hebben in verband met de vermogensrechtelijke afwikkeling van de echtscheiding. Randnr. 2.2.8 bevat een voortbouwende klacht die gericht is tegen de beslissing van het hof over de vordering aangeduid met C. Het onderdeel bevat rechts- en motiveringsklachten over de wijze waarop het hof al dan niet toepassing heeft gegeven aan art. 843a Rv, 149 Rv, 21 en 22 Rv en het Haviltex-criterium. Ik behandel de klachten overeenkomstig de indeling in het cassatieverzoekschrift naar onderwerp, in de volgorde van deze opsomming. Waar nodig spits ik mijn bespreking toe op het oordeel van het hof over de draagkracht dan wel de vorderingen aangeduid met A of C. Een enkele motiveringsklacht behandel ik bij mijn bespreking van het derde onderdeel, omdat dat onderdeel verwante motiveringsklachten bevat.

In randnrs. 2.2.1 en 2.2.2 klaagt de man dat het hof in rov. 5.6 en 5.11, en ook overigens in de beschikking, ten onrechte ongemotiveerd voorbij gaat aan het verzoek van de man in de punten 32 t/m 34 van zijn verweerschrift in appel om de vrouw te veroordelen om haar bankafschriften van de ABN AMRO Bank met rekeningnummer [001] vanaf 2003 t/m 2015 volledig over te leggen. Door overlegging van de complete en sluitende bankafschriften kan volgens de man immers worden aangetoond dat genoemde rekening ten aanzien van de bewuste bedragen door de man is gevoed en dus of die bedragen daadwerkelijk zijn geleend, of die nog openstaan dan wel al lang zijn terugbetaald. De man stelt dat het hof het verzoek in zijn verweerschrift in appel, zo nodig ambtshalve ex art. 25 Rv de rechtsgronden aanvullend, had dienen aan te merken als een verzoek in de zin van art. 843a Rv en daarop inhoudelijk had moeten beslissen. Door dit niet te doen gaat het hof uit van een onjuiste rechtsopvatting doordat het artikel 843 Rv miskent, hetzij is het oordeel zonder nadere toelichting onbegrijpelijk, althans onvoldoende gemotiveerd. In de laatste alinea onder 2.2.2 refereert de man niet aan voornoemde bankafschriften, maar stelt de man dat het hof ‘het verzoek tot overlegging van die administratie’ had moeten toewijzen. (Voetnoot 16)

Voor zover de man klaagt dat het hof zijn verzoek had moeten toewijzen tot overlegging van ‘die administratie’, naar ik begrijp doelend op de administratie van de man voor zover de vrouw daarover beschikt, omdat zij die zou hebben meegenomen uit de woning [A] in Italië, (Voetnoot 17) faalt de klacht. De man wijst wel op zijn stelling in eerste aanleg dat de vrouw de administratie heeft meegenomen, maar geeft niet de vindplaats in de processtukken van zijn verzoek in de zin van art. 843a Rv tot overlegging van ‘de administratie’, meer of anders dan voornoemde bankafschriften van de rekening bij de ABN AMRO Bank. De klacht voldoet op dit punt niet aan de eisen van art. 407 Rv. (Voetnoot 18) Ik beperk me hierna tot de vraag of het hof het verzoek tot overlegging van de bankafschriften van genoemde ABN AMRO rekening als verzoek (vordering) zoals bedoeld in art. 843a Rv had moeten aanmerken.

Art. 843a lid 1 Rv bepaalt dat hij die daarbij rechtmatig belang heeft, op zijn kosten inzage, afschrift of uittreksel kan vorderen van bepaalde bescheiden aangaande een rechtsbetrekking waarin hij of zijn rechtsvoorgangers partij zijn, van degene die deze bescheiden te zijner beschikking of onder zijn berusting heeft. (Voetnoot 19)

Hoewel in art. 843a lid 1 Rv het woord ‘vorderen’ is gebruikt, oordeelde Uw Raad in de uitspraak van 26 oktober 2018 dat inzage, afschrift of uittreksel ook kan worden verzocht bij verzoekschrift. Een verzoek op grond van art. 843a Rv kan worden gedaan als zelfstandig verzoek en naast een ander verzoek, zoals een verzoek op de voet van art. 186 Rv tot het bevelen van een voorlopig getuigenverhoor of een verzoek op de voet van art. 202 Rv tot het gelasten van een voorlopig bericht of verhoor van deskundigen. (Voetnoot 20)

Anders dan voor de voorlopige bewijsverrichtingen tijdens een aanhangige procedure geldt, kan een vordering of verzoek tot inzage ook (als incidentele vordering) worden ingesteld in de hoofdzaak, zo blijkt uit uitspraken van Uw Raad. (Voetnoot 21)

Met het oog op de behandeling van de onderhavige klacht is van belang wanneer de rechter een ‘vordering’ of ‘verzoek’ als een vordering of verzoek in de zin van art. 843a Rv moet beschouwen.

Ekelmans benadrukt dat degene die inzage wenst te nemen in bescheiden duidelijk zal moeten vorderen dat hij inzage verlangt én zal moeten stellen dat is voldaan aan de vereisten van art. 843a Rv. Hij merkt op dat een vordering op een voldoende in het oog springende wijze in een processtuk opgenomen dient te worden (onder verwijzing naar HR 15 november 1991, ECLI:NL:HR:1991:ZC0413, NJ 1992/724, m.nt. H.J. Snijders (Boogaard/NVPI), rov. 3.3), zodat dat evenzeer voor een vordering tot inzage moet worden aangenomen. (Voetnoot 24)

Sijmonsma schrijft dat het gemak waarmee Uw Raad in […] / […] concludeert dat er kennelijk een vordering op de voet van art. 843a Rv is gedaan, doet vermoeden dat een dergelijke vordering in tamelijk vage woorden kan worden gedaan, en de rechter een dergelijke vordering snel mag, misschien zelfs wel moet, inlezen. Er hoeft kennelijk niet met zoveel woorden een incident te worden ingesteld, aldus Sijmonsma. Hij acht dit prijzenswaardig in het kader van het vinden van de materiële waarheid, maar merkt wel op dat de rechter die in een bepaalde stelling een vordering op de voet van art. 843a Rv leest, wel het beginsel van hoor en wederhoor in acht dient te nemen en de wederpartij die geen reactie heeft gegeven, daartoe expliciet in de gelegenheid moet worden gesteld. (Voetnoot 25)

A-G Spier merkt in par. 5.9.1 van zijn conclusie bij HR 31 oktober 2008, ECLI:NL:HR:2008:BF1179, JOL 2008/788 ten overvloede op dat de eiser in de betreffende zaak in zijn memorie van grieven niet art. 843a Rv als grondslag voor zijn verzoek tot overlegging van geluidsbanden op het oog heeft gehad. ‘Dat valt mede af te leiden uit de omstandigheid dat hij niet heeft aangeboden om de kosten als bedoeld in art. 843a lid 1 Rv te dragen’, aldus Spier. Uw Raad deed de zaak af met toepassing van art. 81 RO.

In de alimentatiezaak waar de uitspraak van Uw Raad van 27 maart 2009 op zag verzocht de man bij inleidend of aanvullend verzoekschrift in eerste aanleg de rechtbank te bepalen dat de vrouw nader omschreven jaarcijfers van haar onderneming en aangiften inkomstenbelasting diende over te leggen, ter ondersteuning van zijn stelling dat het inkomen van de vrouw meer dan fl. 25.000,- per jaar is. De rechtbank en het hof hebben dit verzoek afgewezen zonder de rechtsgrond van het verzoek te duiden. In deze zaak bevatte het echtscheidingsconvenant een informatieverplichting. A-G Rank-Berenschot ziet de rechtsgrond van het verzoek in het echtscheidingsconvenant, dat een informatieverplichting bevatte. Zij merkt daarom op dat de man bij dagvaarding nakoming van deze informatieverplichting had moeten vorderen. (Voetnoot 28) Uw Raad overweegt dat het verzoek van de man tot overlegging van stukken er ‘in wezen’ toe strekt dat ‘de rechter verzocht wordt gebruik te maken van zijn in art. 22 Rv neergelegde bevoegdheid om de vrouw te bevelen bepaalde stukken over te leggen.’ (Voetnoot 29) Uw Raad refereert niet aan art. 843a Rv.

Naast de hiervoor al besproken rechtspraak kan ter illustratie gewezen worden op onder meer de volgende feitenrechtspraak. Van een duidelijke vordering (of verzoek) in de zin van art. 843a Rv lijkt sprake in: Rb. Gelderland 17 oktober 2018, ECLI:NL:RBGEL:2018:5766, PJ 2019/56, rov. 3.1 en 4.7; Hof Amsterdam 20 november 2018, ECLI:NL:GHAMS:2018:4275, JIN 2019/4, m.nt. L.S. Zomers, rov. 4.3; Hof ’s-Hertogenbosch 11 april 2019, ECLI:NL:GHSHE:2019:1364, RFR 2019/99, rov. 4.3 en 5.9. Het hof Leeuwarden (13 januari 2009, ECLI:NL:GHLEE:2009:BH2762) refereert in rov. 17 aan een ‘verholen verzoek’ gestoeld op art. 843a Rv, dat het kennelijk desalniettemin als zodanig aanmerkt, maar afwijst. De rechtbank Amsterdam 18 januari 2005, JBPR 2006/56, rov. 3.4-4.5 wees een incidentele vordering bij gebrek aan wettelijke grondslag af, omdat de incidentele conclusie uitdrukkelijk de artikelen 21 en 22 Rv noemde en de bewoordingen van die conclusie en van het petitum op geen enkele manier aansloten op het bepaalde in artikel 843a Rv.

Uit het voorgaande volgt dat een verzoek (of vordering) ook impliciet kan worden gedaan. Of dat zo is, dient de rechter vast te stellen op basis van uitleg van de processtukken. Mede het voorgaande in aanmerking nemende geldt mijns inziens dat de rechter een ‘vordering’ of ‘verzoek’ niet als vordering in de zin van art. 843a Rv hoeft aan te merken indien deze niet op een voldoende in het oog springende wijze in een processtuk is opgenomen, indien de vereisten van art. 843a Rv niet gesteld zijn noch logischerwijs uit de processtukken volgen, of indien sprake is van een vrijblijvend verzoek. Naarmate aan meer van de voorwaarden (opgenomen op een voldoende in het oog springende wijze, vereisten art. 843a Rv gesteld, een sommatie) voldaan is en op overtuigender wijze, ligt meer in de rede dat de rechter de ‘vordering’ of het ‘verzoek’ als vordering in de zin van art. 843a Rv moet aanmerken. Een aanwijzing kan daarnaast vormen dat art. 843a Rv is genoemd – maar dit is geen vereiste – en dat de partij die het ‘verzoek’ doet of ‘de vordering’ instelt, aanbiedt om de kosten te dragen. Bij dit alles dient aangetekend te worden dat de uitleg van gedingstukken is voorbehouden aan het hof als hoogste rechter die over de feiten oordeelt, zodat die uitleg in cassatie alleen op begrijpelijkheid kan worden getoetst.

Het hof zal de vordering van de vrouw onder A toewijzen. De vrouw heeft op 28 september 2000 en 31 maart 2004 in totaal drie bedragen aan de man overgemaakt met de omschrijving lening. Een duidelijke omschrijving die niet voor tweeërlei uitleg vatbaar is. Indien de man wil betogen dat hij deze bedragen niet als lening heeft ontvangen of de leningen heeft terugbetaald door middel van verrekening met stortingen op een ander moment, had het op zijn weg gelegen die stelling nader te onderbouwen en de verrekening inzichtelijk te maken. De enkele ontkenning dat de vrouw hem leningen heeft verstrekt en dat hij op datums daarna bedragen aan de vrouw heeft overgemaakt, is onvoldoende. Bovendien blijkt dat van het bedrag van € 55.000,-, dat de man in zijn verweer opvoert als door hem overgemaakt aan de vrouw, een bedrag van € 50.000,- nog diezelfde dag door de vrouw is doorgestort aan [A] , hetgeen onaannemelijk maakt dat dit bedrag een terugbetaling van een door de vrouw aan de man verstrekte lening kan zijn. Ook de omschrijving op de overboekingen aan de fiscus op 22 juli 2005 laat niets aan duidelijkheid te wensen over; het gaat om belastingaanslagen op naam van de man. Dat deze bedragen het aandeel van de vrouw in de belastingaanslagen betroffen en dus dat de man zelf over deze jaren ook een deel van de belastingaanslagen betaalde zoals de man lijkt te betogen, had de man nader dienen te onderbouwen, bij voorbeeld door zijn belastingaanslagen over de jaren 2002 en 2003 te overleggen, hetgeen hij heeft verzuimd. Het hof is van oordeel dat de vrouw de leningen aan de man genoegzaam heeft aangetoond en dat de man zijn stelling dat de vrouw hem geen leningen heeft verstrekt dan wel dat hij deze heeft terugbetaald, onvoldoende heeft onderbouwd.’

Ik kom tot de volgende afweging. Het verzoek van de man is niet vrijblijvend. Hij vraagt het hof de vrouw – in randnr. 34 ‘met klem’ – te veroordelen de bankafschriften over te leggen en pas daarna op de verzoeken van de vrouw te beslissen. Het verzoek springt niet duidelijk in het oog, nu uit de kop en subkop waaronder het verzoek is opgenomen niet blijkt dat een verzoek op zich en meer in het bijzonder in de zin van art. 843a Rv volgt. In het slot van het verweerschrift wordt het verzoek ook niet herhaald. In het verzoek zijn wel stellingen van de vereisten van art. 843a Rv te herkennen. Verzocht wordt om bankafschriften van een bepaalde rekening en uit een bepaalde periode en de man geeft aan dat daaruit zou blijken dat de vrouw vrijwel zonder uitzondering voorafgaand aan betalingen door haar een geldbedrag van de man heeft ontvangen. Daarin ligt mijns inziens besloten dat de bankafschriften het verweer van de man zouden ondersteunen dat de vrouw onterecht terugbetaling van leningen vordert – zonder erop vooruit te willen lopen of van een zodanig belang daadwerkelijk sprake is. De term ‘rechtmatig belang’ gebruikt de man echter niet. Ook vraagt hij niet om inzage of afschrift’, maar om ‘overlegging’, de term die ook in art. 22 Rv gebezigd wordt. De man refereert niet aan art. 843a Rv en biedt niet het dragen van de kosten aan. Mijns inziens kan het verzoek van de man daarom niet als een verzoek in de zin van art. 843a Rv worden uitgelegd. In de betreffende passage in het verweerschrift kan men ook een verzoek aan de rechter lezen zijn bevoegdheden van art. 21 en/of 22 Rv toe te passen. Met name het verzoek in randnr. 34 de vrouw te veroordelen ‘openheid van zaken te geven’ past bij een verzoek om toepassing van art. 21 Rv. Mijns inziens is het daarom niet onjuist of onbegrijpelijk dat het hof het verzoek van de man tot overlegging van bankafschriften niet als een verzoek in de zin van art. 843a Rv heeft aangemerkt. De klacht faalt.

De man neemt bij de volgende klachten van het tweede onderdeel tot uitgangspunt dat er als hypothetisch feitelijke grondslag in cassatie van uit moet worden gegaan dat de vrouw de administratie van de man heeft meegenomen uit [A] in Italië. De man heeft dit gesteld in eerste aanleg, tijdens de mondelinge behandeling op 16 september 2016. (Voetnoot 30)

Het is vaste rechtspraak, zoals ook A-G Wesseling-Van Gent uiteenzet in haar conclusie van 25 september 2020, (Voetnoot 31) dat als een hof de juistheid van een stelling in het midden heeft gelaten, veronderstellenderwijs van de juistheid van die stelling moet worden uitgegaan. (Voetnoot 32) Het hof heeft de juistheid van de stelling van de man dat de vrouw zijn administratie heeft meegenomen in het midden gelaten, dus moet bij behandeling van de navolgende klachten in principe van de juistheid van deze stelling worden uitgegaan. Bij het navolgende neem ik wel in aanmerking dat de man in vrij algemene bewoordingen heeft gesteld dat de vrouw zijn administratie heeft meegenomen. Hij heeft gesteld dat zij ‘allerlei stukken uit het huis in Italië heeft gehaald en in een vrachtwagen meenomen’ en ‘Ik heb mijn administratie niet meer.’ (Voetnoot 33) Hij stelt niet over welke periode de vrouw de administratie heeft meegenomen. In het navolgende debat tussen partijen refereert hij alleen nader aan de hiervoor genoemde bankafschriften van de ABN Amro Bank. Afgezien daarvan specificeert de man niet nader van welke rekeningen en/of instanties hij stukken mist. (Voetnoot 34)

In randnr 2.2.2 (p. 8) en randnr. 2.2.4 klaagt de man dat rov. 5.6 en 5.11 van een onjuiste rechtsopvatting van art. 149 Rv getuigen, althans dat het oordeel van het hof in deze rechtsoverwegingen onbegrijpelijk is dat de man niet aan zijn stelplicht heeft voldaan terzake van de huwelijkse welstand van partijen en de door de vrouw gestelde leningen onvoldoende heeft betwist. De man stelt afhankelijk te zijn van de tot het domein van de vrouw behorende stukken, zodat zelfs van een verzwaarde stelplicht kan worden gesproken zijdens de vrouw. In randnr. 2.2.7 klaagt de man voorts dat het hof in rov. 5.6 heeft miskend dat de stelplicht en bewijslast van het feit dat de draagkracht van de man voldoende is voor toewijzing van de door haar gevorderde partneralimentatie op de vrouw ligt en in randnr. 2.3.2 dat het hof in het licht van het bepaalde in art. 149 Rv te hoge eisen stelt aan hetgeen de man dient over te leggen met betrekking tot zijn inkomsten. Ook klaagt hij dat de vrouw in het licht van hetgeen de man heeft overgelegd niet kan volstaan met de stelling dat er sprake is van een bijzonder type inkomsten, maar dat het op haar weg had gelegen met bewijsstukken de door de man overgelegde overzichten gemotiveerd te bestrijden. Nu zij dat heeft nagelaten had het hof gelet op het bepaalde in art. 149 Rv (Voetnoot 35) als vaststaand hier van moeten uitgaan.

Voor zover de klachten in randnrs. 2.2.7 en 2.3.2 betrekking hebben op rov. 5.6 miskennen zij dat de man gemotiveerd dient te betwisten dat hij voldoende draagkracht heeft om de verzochte alimentatie te betalen. Het hof is in het licht van de stellingen van de vrouw en hetgeen ter zitting is besproken tot het oordeel gekomen dat de man onvoldoende heeft gesteld en onderbouwd dat zijn draagkracht onvoldoende is. Daarnaast oordeelt het hof niet dat de stelplicht van de huwelijkse welstand op de man rust, maar dat de man onvoldoende heeft weersproken dat partijen tijdens het huwelijk over zodanige financiële middelen beschikten dat de vrouw daaraan een behoefte van € 3.860,- per maand kan ontlenen. Deze klachten falen zodoende. Zie evenwel onder 2.7, 2.9 en 2.44 over de klacht over de devolutieve werking en een motiveringsklacht, die wel slagen.

Met betrekking tot de stelplicht en bewijslast voor de in rov. 5.9 omschreven vordering A geldt het volgende. De stelplicht en bewijslast voor de stelling dat de vrouw in totaal € 79.394,36 leende, rusten op de vrouw. De man verweert zich met de stelling 1) dat hij de bedragen niet als lening heeft ontvangen, 2) dat de vrouw betalingen aan de man ‘vergeet’ mee te nemen, nu ‘vrijwel zonder uitzondering blijkt’ dat even voordat de vrouw een betaling heeft gedaan de man een geldbedrag op de rekening van de vrouw heeft overgemaakt (Voetnoot 36) en met betrekking tot de betaalde belastingaanslag 3) dat de vrouw miskent dat partijen gezamenlijk aangifte voor de inkomstenbelasting hebben gedaan en de bedragen die de vrouw betaalde haar deel betroffen. Stelling 1 is een betwisting van de door de vrouw gestelde lening. Het hof heeft geoordeeld dat het in die stelling van de man een onvoldoende betwisting zag, omdat ‘de enkele ontkenning dat de vrouw hem leningen heeft verstrekt’ niet nader is onderbouwd. Op dit punt getuigt het oordeel niet van een onjuiste rechtsopvatting van art. 149 Rv en is het evenmin onbegrijpelijk. De tweede stelling is een bevrijdend verweer waarvoor de man de bewijslast draagt. (Voetnoot 37) Hij beroept zich daarvoor op bankafschriften ten aanzien waarvan er in cassatie van uit moet worden gegaan dat alleen de vrouw die tot haar beschikking heeft. Het hof is in rov. 5.11 van oordeel dat de man op het punt van stelling 2 niet aan zijn stelplicht heeft voldaan (‘indien de man wil betogen dat (…) of de leningen heeft terugbetaald door middel van verrekening met stortingen op een ander moment, had het op zijn weg gelegen die stelling nader te onderbouwen en de verrekening inzichtelijk te maken.’) Dit oordeel miskent dat, nu er van uit moet worden gegaan dat alleen de vrouw de beschikking had over de administratie van de man, waaronder in ieder geval de afschriften van de bankrekening van de ABN AMRO Bank, het op de weg van de vrouw had gelegen de man aanknopingspunten te bieden voor zijn verweer ten aanzien van de door de vrouw gestelde leningen. (Voetnoot 38) Daaraan doet niet af dat het hof (‘Bovendien’) opmerkt dat het het onaannemelijk acht dat een van de door de man gegeven voorbeelden van mogelijke vooruit- of terugbetalingen van de man (de betaling van € 55.000,-), (Voetnoot 39) een terugbetaling van een door de vrouw aan de man verstrekte lening kan zijn. De man heeft met de gegeven voorbeelden kennelijk aangegeven dat daaruit blijkt dat over het algemeen aan betalingen door de vrouw betalingen door de man aan de vrouw vooraf zijn gegaan, of daarop zijn gevolgd, niet dat hij met die betalingen (een deel van) de door de vrouw gestelde leningen heeft terugbetaald. Een en ander geldt mijns inziens niet voor het oordeel van het hof over de betwisting door de man (stelling 3) van de door de vrouw gestelde lening vanwege door haar betaalde aanslagen inkomstenbelasting op naam van de man. Het is mijns inziens niet onjuist of onbegrijpelijk dat het hof oordeelt dat de man ter onderbouwing van zijn betwisting bij voorbeeld zijn belastingaanslagen over de jaren 2002 en 2003 had moeten overleggen, in het licht van de stelling van de man dat de vrouw zijn administratie heeft meegenomen. De stelling van de man dat de vrouw ‘stukken’ heeft meegenomen en dat hij zijn administratie niet meer heeft, acht ik daarvoor onvoldoende duidelijk en precies. De man heeft niet gesteld dat de vrouw zijn administratie over de jaren 2002 en 2003 heeft meegenomen, of specifiek de belastingaanslagen over 2002 en 2003. Deze klacht slaagt dus voor zover die betrekking heeft op het oordeel van het hof over de op het bankafschrift met ‘lening’ aangeduide bedragen van HFL 12.000.- (thans € 5.445,36), € 37.000,- en € 30.000,- (rov. 5.9 vorderingen ‘ad A’, eerste en tweede liggende streepje).

In randnrs. 2.2.2 (p.8), 2.2.3 (p. 9 onderaan), 2.2.6 en 2.2.7 klaagt de man dat het hof in rov. 5.6 en 5.11 art. 21 Rv en 22 Rv (Voetnoot 40) heeft geschonden, althans zijn oordeel in die rechtsoverwegingen onvoldoende of onbegrijpelijk heeft gemotiveerd, door te oordelen dat de man zijn stellingen met betrekking tot zijn draagkracht en de leningen aangeduid met A onvoldoende heeft onderbouwd, terwijl de man onbetwist heeft gesteld dat hij niet meer over zijn administratie beschikt en de vrouw die administratie heeft meegenomen uit het huis in Italië. Het hof had – samengevat – aan het niet (volledig) overleggen van de administratie en/of de tot haar domein behorende feiten de gevolgen moeten verbinden die het geraden acht, dan wel met toepassing van art. 22 Rv de benodigde informatie zelf van partijen moeten opvragen, aldus de man.

Voor zover de man in randnr. 2.2.5 klaagt dat het hof in rov. 5.11 de Haviltex-maatstaf heeft miskend, althans een onbegrijpelijk oordeel heeft gegeven, faalt deze klacht. De man klaagt dat ‘de enkele vermelding door een partij op een overschrijving ‘lening’ nog niet voldoende is voor het aannemen van een overeenkomst en wilsovereenstemming tussen partijen.’ Of daarvan sprake is dient volgens de man te worden vastgesteld aan de hand van hetgeen partijen voorafgaand aan die overeenkomst uit elkaars uitlatingen en gedragingen hebben mogen afleiden en hebben begrepen. Eén van de aanwijzingen van wat partijen voor ogen heeft gestaan is hoe partijen aan die (gestelde) overeenkomst vervolgens invulling hebben gegeven. Daarvoor was volgens de man noodzakelijk dat de vrouw de hiervoor besproken bankafschriften in het geding zou brengen. Ook om deze reden had het hof het verzoek tot overlegging van de bankafschriften niet onbesproken mogen laten, aldus de man.

Voor de beantwoording van de vraag hoe in een (schriftelijk) contract de verhouding van partijen is geregeld, komt het aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten (Haviltex-maatstaf (Voetnoot 44)). Naar vaste rechtspraak komt het daarbij aan op alle omstandigheden van het geval, gewaardeerd naar hetgeen de maatstaven van redelijkheid en billijkheid meebrengen. (Voetnoot 45) De aan de wilsvertrouwensleer ontleende Haviltex-maatstaf is ook van toepassing in het onderhavige geval, waarin de vrouw zich alleen beroept op verklaringen en gedragingen: de afschrijvingen van haar bankrekening en de daarbij vermelde omschrijving en van een schriftelijke overeenkomst geen sprake is. (Voetnoot 46) De rechter dient zich bij de beoordeling van de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan – in dit geval – verklaringen en gedragingen mochten toekennen te beperken tot hetgeen partijen dienaangaande hebben gesteld. Zo kan de rechter tot een meer objectieve uitleg komen als weinig of geen subjectieve omstandigheden zijn gesteld. (Voetnoot 47)

Mijns inziens geeft het oordeel van het hof in rov. 5.11, in samenhang met 5.10, geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting van de Haviltex-maatstaf en is het oordeel in het licht van die maatstaf ook niet onbegrijpelijk. Het hof heeft de ontkenning van de man dat sprake is van een lening en zijn stellingen over de manier waarop partijen uitvoering hebben gegeven aan de door de vrouw gestelde leningen in aanmerking genomen, maar is van oordeel dat de man die stellingen onvoldoende heeft onderbouwd en dat de vrouw de leningen aan de man genoegzaam heeft aangetoond met overlegging van bankafschriften waarop de omschrijving ‘lening’ staat, resp. waaruit blijkt dat ze belastingaanslagen op naam van de man heeft betaald.

Randnr. 2.2.8 bevat een voortbouwklacht die inhoudt dat als een of meer van de klachten van het tweede onderdeel slagen, dit ook rov. 5.12.8 en 5.12.12 raakt. Deze rechtsoverwegingen hebben betrekking op vorderingen van de vrouw van nimmer aan haar ten goede gekomen opbrengsten van verkochte gezamenlijke onroerende zaken (categorie C, zie rov. 5.7, 5.12, 5.12.4-5.12.12).

Voor zover de klacht betrekking heeft op rov. 5.12.8 slaagt die niet, omdat de man niet heeft aangegeven dat hij bewijs zou kunnen leveren van het betalen van het aandeel van de vrouw aan de hand van gegevens uit de administratie die de vrouw heeft meegenomen uit Italië.

Voor zover de klacht betrekking heeft op rov. 5.12.12 mist de klacht feitelijke grondslag, omdat de klacht niet de vaststelling van het hof in rov. 5.12.12 bestrijdt dat de man tegen de door de vrouw gevorderde betaling uit hoofde van voor de man betaalde leges geen verweer heeft gevoerd.

Mijns inziens volgt uit hetgeen het hof overweegt in rov. 5.12.7 niet per definitie dat partijen in de periode vanaf 2009 over te weinig financiële middelen beschikten om daaraan een behoefte van de vrouw van € 3.860,- te ontlenen. Van tegenstrijdigheid hoeft dus geen sprake te zijn, maar uitgesloten is dat niet. Het hof had daarom mijns inziens moeten aangegeven hoe beide oordelen zich tot elkaar verhouden. Nu een nadere toelichting ontbreekt op dit punt is het oordeel in rov. 5.6 dat de man in hoger beroep onvoldoende gemotiveerd heeft weersproken dat partijen tijdens het huwelijk over zodanige financiële middelen beschikten dat de vrouw daaraan een behoefte van € 3.860,- netto per maand kan ontlenen mijns inziens onbegrijpelijk. In zoverre slaagt de klacht.

Randnr. 2.4 bevat geen zelfstandige klacht.